Sáo Thần Nguyễn Đình Nghĩa !!!

(Thy Nga) - Tối thứ Bảy 20-3 vừa qua tại vùng thủ đô Hoa Thịnh Đốn, bạn hữu của nghệ sĩ sáo trúc Nguyễn Đình Nghĩa đã tổ chức một chương trình nhạc thính phòng để góp tiền trợ giúp ông đang lâm trọng bệnh. Buổi trình diễn đặc biệt này có sự góp mặt đầy tình nghệ sĩ của nữ danh ca Ý Lan và nhạc sĩ Hoàng Thi Thi nổi tiếng về ngón dương cầm.

Trong tiết trời còn lạnh dù đã bước vào Xuân, đồng hương trong vùng và những người hằng yêu mến tiếng sáo Nguyễn Đình Nghĩa kéo đến tham dự rất đông. Quý vị cao niên và trung niên hẳn chưa quên hồi còn ở trong nước, đã bao lần lặng nghe tiếng sáo trầm bổng của Nguyễn Đình Nghĩa trong những chương trình thi ca.

Tiếng sáo đượm tình dân tộc, đặc biệt là với những bản mang âm điệu núi rừng. Tiếng sáo có khi nghe đứt cả ruột gan như trong bài “Đoạn trường khúc”, có lúc mượt mà lướt thướt, có lúc thì như mưa rào, nhưng có lúc lại dữ dội như giông bão. Tiếng sáo mà nhạc sĩ Phạm Duy gọi là “tiếng sáo thần”.

Nguyễn Đình Nghĩa sinh năm 1940 tại Sài Gòn. Từ nhỏ đã thích sáo nên tự học. Năm 20 tuổi, đã sáng tác một số nhạc bản. Bước vào sinh hoạt âm nhạc là tại phòng trà Anh Vũ. Kế đến, cộng tác với đài phát thanh trong các chương trình thi ca.

Sau đó, vào Biệt Đoàn Văn Nghệ Trung Ương và bắt đầu đi trình diễn trên khắp bốn vùng chiến thuật. Cũng được đi các nước như Thái Lan, Mã Lai, Philippin, Pháp trình diễn trong các nhóm nghệ sĩ đại diện quốc gia.

Nguyễn Đình Nghĩa còn xuất bản cuốn dạy thổi sáo, tái bản cả chục lần. Dịch hai quyển "Tự học Harmonica” của Pháp ra tiếng Việt. Đến năm gần 30 tuổi thì đóng phim "Đời võ sĩ" và phim "Đời phóng viên". Rồi phát hành băng nhạc, sản xuất sáo trúc, …

Vào các năm đầu thập niên 1970 thì dạy Quốc Nhạc tại Đại Học Vạn Hạnh. Sau đây, mời quý vị nghe Nguyễn Đình Nghĩa độc tấu sáo trúc trong bài “Lý qua đèo”. Tiêu sĩ Nguyễn Đình Nghĩa cũng dùng những nốt láy luyến để thể hiện tiếng chim Bongkle, loài chim trong vùng thượng du Việt Nam.

Trong những chuyến lên vùng cao nguyên trình diễn, tiếng đàn T’rưng của sắc dân thiểu số đã lôi cuốn người nhạc sĩ này. Để tâm nghiên cứu, Nguyễn Đình Nghĩa sáng tác ra một số nhạc bản với âm điệu miền núi rừng như bài “Ngày hội lập buôn” sau đây do hai con gái của ông là Đoan Trang và Nam Phương song tấu đàn T’rưng.

Sau mười năm nghiên cứu, nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa đã biến chiếc đàn T’rưng thô sơ của dân cao nguyên, thành cây đàn T’rưng với 52 ống tre, tức là có âm vực lớn, với những nốt trầm có khả năng trình bày nhạc cổ điển tây phương.

Ông cũng cải tiến cây sáo 6 lỗ thành 11 hay 16 lỗ, có thể thổi được các bản nhạc cổ điển phương tây. Mời quý vị nghe bản “Serenade” của Schubert do Nguyễn Đình Nghĩa độc tấu đàn T’rưng.

Nguyễn Đình Nghĩa cũng tìm tòi trong kho âm nhạc xứ Nhật và biến chế cây sáo Insen của họ cho gọn nhỏ lại. Sau đây là bản “Sakura” do Nguyễn Đình Nghĩa trình bày, một tay thổi sáo Insen, tay kia đánh đàn T’rưng.

Sau biến cố năm 1975, Nguyễn Đình Nghĩa quay sang nghiên cứu về nhạc cụ. Tới tháng 7 năm 1984 thì ông cùng vợ con sang Hoa Kỳ, định cư tại tiểu bang Maryland. Đàn con 5 đứa đã khôn lớn và theo gót cha để trở nên các nhạc sĩ tài hoa.

Ban nhạc gia đình Nguyễn đình Nghĩa từng trình diễn tại các viện âm nhạc cổ điển, nhạc đồng quê, các trường đại học, trung tâm giáo dục, các cộng đồng, hội chợ quốc tế, và tại hàng trăm hí viện ở Mỹ và Canada. Tới đâu, lối trình tấu đặc thù của gia đình nghệ sĩ này cũng gây sự thích thú lẫn thán phục, và được khán giả tán thưởng nhiệt liệt.

Nguyễn đình Nghĩa từng được giới chức bang Maryland trao tặng giải thưởng về trình tấu nhạc cụ dân tộc, vào các năm 1994, 1998, 2000 và 2002.

Ngoài sáo và đàn T’rưng, nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa còn sử dụng đàn bầu, đàn tranh, và trống ta. Về sau này thì Nguyễn Đình Nghĩa sáng tác nhạc thiền và đã phát hành một cuốn CD trong đó có bản “Cầu vòng và thác nước”.

Vào ngày 11 tháng 5 năm ngoái, trong khi trình diễn tại Viện Bảo Tàng Lịch Sử Hoa Kỳ ở New York, nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa bị đột quỵ rồi hôn mê suốt mấy tháng trời. Vợ ông phải nghỉ làm để túc trực bên giường bệnh.

Nay, ông có các lúc tỉnh nhưng vẫn yếu lắm. Có lẽ không thể tiếp tục được các việc đang làm dở dang là cuốn CD thứ hai về Thiền, cây đàn T’rưng cộng hưởng, và cái đàn đá. Nói chi đến thực hiện điều mà ông hằng ấp ủ là tạo chiếc đàn lửa tuy nhiên, các con ông sẽ không bỏ dở con đường âm nhạc mà ba chúng đã dẫn trước. Đến đây, chúng ta phải ghi nhận rằng nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa đã có công cải tiến nhạc cụ Việt Nam, phát huy nhạc dân tộc, nhất là nhạc cao nguyên, và đem ra giới thiệu với khán thính giả nước ngoài.

Trở lại với buổi trình diễn vừa qua, vào cuối chương trình, hai con trai thứ của nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa lên tiếng thay cho toàn thể gia đình, cám ơn lòng uu ái của quý vị khán giả, cám ơn thiện ý của ban tổ chức và các nghệ sĩ.
Mọi người ra về trong sự thương cảm, và thầm cầu mong người nhạc sĩ tài hoa chóng phục hồi sức khỏe để tiếng sáo ấy còn cất lên bên các con, cho người vợ hiền được nghe lại như hằng ước nguyện.

Xin được đóng góp một tí tẹo cho trang viết về Nguyễn Đình Nghĩa.Mời các anh chị đọc bài viết của nhà văn PHAN NHẬT NAM dưới đây:

Bắt Ðầu... Từ Một Ðêm Trăng



Với Quê xa, Ðà Nẵng
Với Trường xưa, Phan Châu Trinh
VÀ MỖI NGƯỜI BẠN LUÔN HIỆN MỚI.


Bạn tôi, nếu mới gặp lần đầu, ta có thể nghĩ đấy là gã tay chơi, kẻ sống theo lề lối, sinh hoạt sôi nổi bề mặt. Cũng có thể đúng như thế, một phần do bạn vốn môn đồ Thiếu Lâm, vô địch điền kinh học sinh, khuôn mặt sắc nét tươi vui, đều đặn. Bạn cũng có thể trở nên một tay hào hoa ăn chơi không âu lo với cung cách quen thuộc của dân học trường Tây, gia đình tài sản lớn. Nhưng, đời bạn đã không theo con đường dễ dàng thuận lợi đó. Bạn chọn ngã chông chênh, nguy biến hơn, cũng là lối đi rực rỡ huyền hoặc của tất cả nhân sinh - Ðường của người-yêu- người với phương tiện đặc thù để diễn đạt tình yêu ấy - Nghệ Thuật. Và bạn đã chọn hướng nghệ thuật hàng đầu - Âm Nhạc - Với thanh sắc kỳ ảo của riêng.
Bạn tôi, là một cô gái tội nghiệp trong số những thiếu nữ hẩm hiu bất hạnh. Bạn không có nét quyến rũ, lộng lẫy dù đang lúc thanh xuân khởi sắc. Bạn chỉ là một vóc dáng nhỏ bé linh hoạt, tóc nâu nhạt và đôi mắt luôn sáng ánh ngạc nhiên, loáng lạ lẫm của tâm hồn đơn giản trung hậu trước những điều dữ dội, đe dọa từ cuộc sống. Bạn mất cha từ tấm bé nên gia đình đã là một điều phiền muộn u uẩn, và lớp học, nơi bạn hằng ngày nôn nao đi về, đôi khi cũng gây nên đớn đau...Tân không có quần áo mới! Tân mặc quần... cháo lòng!". Gã bạn nhỏ cùng lớp chỉ do nghịch ngợm vô tình nói lên câu ác độc... Bạn bật khóc, lòng ghi sâu mối rúng động gớm ghê. Nỗi xót xa khi trái tim bị xúc phạm. Trong đơn độc tủi hổ của tuổi lớn lên, Bạn như con chim nhỏ giữa đám lá sũng nước. Bạn cảm thấy bị đe dọa, và cần được che chở.
... Hai bạn tôi yêu nhau từ một đêm trăng.
Gã thanh niên quả tình chỉ để ý đến người thiếu nữ như một phản ứng bù trừ. Anh học trường Pháp từ bậc tiểu học nên quen giao tiếp phóng khoáng, văn minh. Từ căn gác của gia đình, ngôi nhà lầu mặt tiền con đường lớn nhất thành phố, hằng ngày anh nhìn thấy cô bé từ xóm nhà nghèo đi ra. Xóm nhỏ phần lớn là nhà tranh quây quần quanh khu đường cát lỡ. Những lối đi cát xám, nhỏ vừa đủ hai xe đạp tránh nhau, chạy vướng vít dưới tàng cây sầu đông, vào mùa Hè thoáng hương thơm ngan ngát theo gió từ vịnh biển tản lan. Cô bé (Khi khởi đầu câu chuyện, chỉ là cô bé gái vừa qua tuổi dậy thì) đã đi từ hẻm cát ra đến gốc cây đa, tiếp tục theo một con lộ khác lớn hơn, cũng là đường đất cát mà bộ hành chỉ xử dụng hai lối nhỏ hai bên, khoảng giữa tâm đường, cát gồ lên gò, đống. Ði hết đoạn đường cát, cô mới rẽ vào phố chính trải nhựa.
Một ngày, không nhớ rõ là bao giờ, người thanh niên thấy ra cô bé... Sao "nó" có nét mặt chịu đựng tội nghiệp đến thế?! Vẻ lặng lẽ cam phận này rất dễ nhận vì cô vốn có nét sắc sáng loáng tinh anh với sống mũi cao thẳng, da trắng và ánh mắt loáng xanh linh động. Anh theo dõi bước chân của cô bé như thế từ lúc nào không rõ. Chỉ biết, Hè vừa qua, cô gái đã là một thiếu nữ toàn hảo, nói lời tiếp xúc đầu tiên: "Thưa anh, em đã đậu trung học, đậu kỳ vừa rồi. Ðậu bình thứ". Giọng nói trong trẻo, tự tin, chững chạc.
Hai bạn tôi tiếp xúc quen nhau sau ba năm nhìn thấy vào ngày Hè 1958. Mùa sống động nồng nhiệt của tuổi trẻ và đất trời. Họ thường hẹn gặp nhau nơi vịnh biển trong rừng dương liễu. Họ chọn khu rừng gần hồ nước, hướng về làng Thanh Bồ, nơi lau lách, đồng cỏ ngút ngàn, tiếp giáp rừng dương, bờ biển để thiên nhiên còn nguyên độ hoang sơ thuần nhã thích đáng, hòa hợp với tình yêu trong sáng, thắm thiết của họ. Ở đấy không bóng người, chỉ tiếng gió vi vu xao động qua tàng cây và hàng lau nghiêng ngã. Chuyến tàu hỏa chở hàng từ ga chợ Hàn trở về gióng âm thanh xa vắng, thả lên trời vệt khói đen mỏng manh chỉ làm tăng thêm độ u tịch của cảnh sắc. Ðoàn xe đôi khi bị mất hút đâu đó sau ngàn lau... Ở đây yên tĩnh quá anh há.. Người con trai cười nhẹ. Anh chỉ có nụ cười trẻ trung chân thật này, biết nói thế nào bằng tiếng Việt?! Quả thật âm thanh, ngôn ngữ có một khoảng trống không vận dụng được. Chưa vận dụng được. Anh bất lực để nói lên lời cụ thể. Anh cần một cách thức, điều kiện diễn đạt khác, đầy đủ, chính xác, và thắm thiết hơn.
Một mùa Hè, một năm đi qua, nay lại đến mùa Hè thứ hai từ lúc thương mến. Ngày Hè năm 1959, cô gái đột nhiên vắng mặt. Gọi là "đột nhiên" vì do phản ứng của mối liên hệ đang bình thường, đang thắm thiết, bỗng nhiên bị cắt đứt. Người thiếu nữ phải theo đoàn học sinh cùng trường đi cắm trại vào dịp cuối năm. Cô vắng mặt từ sáng sớm, đến chiều người thanh niên động tâm. Chiều, khoảng thời gian sau khi tan buổi học, từ lúc nắng sáng chuyển bóng đêm... Không hẳn thế, thật sự chỉ là ngày hôm qua, chiều trước của buổi chiều ghê gớm này. Anh đạp xe ra vịnh biển, đếân nơi vùng lau lách quen thuộc, để chân trần di động trên bãi cỏ, gò cát... Anh đi đến chỗ mép hồ, ngồi xuống, nhặt quả thông, khối cỏ tròn, tua tủa những cọng sắc như lông nhím, thảû khối cỏ quay lông lốc theo triền dốc cát... Ðầu ngọn cỏ nhọn sắc đâm vào tay, hơi mát đầm đầm dưới chân, tiếng rì rào của gió khua lá, mặt nước hồ hắt khối nắng vàng khô úa. Hình như tất cả cảnh sắc đang sụp xuống tàn tạ, hấp hối.. Khối đất trời đang đổi thay. Ðang chết. Chịu không nổi, anh trở lại thành phố. Phải đi tìm... Phải đi tìm...
- Ông biết học trò trường Phan Châu Trinh đi cắm trại ở đâu không ?
Người bạn anh, vốn huynh trưởng một đoàn Hướng Ðạo tuy biết rõ tất cả địa điểm cắm trại của vùng núi đồi, thôn dã quanh thị xã, không trả lời liền. Anh ta nhìn vào nét mặt thê lương ủ dột của bạn... Ông làm sao thế Không có gì, tôâi muốn biết họ đi cắm trại ở đâu. Cần lắm. Cuối cùng, cả hai đến chân đồi Mỹ Thị lúc ngày hết và trăng đã lên.
Giải đồi dương liễu loang loáng, hiện ra mới mẻ theo từng khoảng khắc dưới trăng với sợi thân lá óng màu sáng bạc xôn xao chuyển động, xô đẩy đùa trăng đi như liếp sóng.. Ta có cảm giác như những lượn sóng bạc đẩu đâu từ ngoài trùng dương xa xôi sau khi chạm đến bờ đã tràn qua giải cát, theo trăng lên đồi, tiếp ngọn cây, xô liếp sóng lá cồn lên không gian xanh sáng... Nhưng sóng lá thông còn phải đi hết lộ trình bất tận, chuyển xuống chân đồi, phía làng nhỏ và giòng sông, khua mặt nước làm trôi những giải đường trăng thiêm thiếp tan vào bờ lau, in hình khối núi Non Nước chìm chìm im lặng... Trên sóng nước, giữa giòng trăng, từ con đò len lỏi trong lau sậy bạn tôi đưa ống sáo lên môi. Anh dùng nguồn thanh âm của tre trúc thay tiếng lời, những nội dung mà ngôn ngữ bình thường hạn hẹp không nói được. Từ trên đồi cao, mấy trăm học sinh ngồi dậy. Họ đồng im lặng nghe giữa hơi gió cuốn lá, sóng trăng miên man thanh âm chuyển động kỳ ảo - Giọng tiêu trúc ca ngợi, tỏ tình. Người thiếu nữ bật khóc. Bóng lá thông khi gió thổi lệnh làm lộ rõ ngấn nước mắt trên má long lanh.
Và, Nguyễn Ðình Nghĩa cùng Trịnh Diệu Tân đã nuôi dưỡng, vượt sống, hiện thực tình yêu hằng suốt hơn ba mươi năm, từ đêm Hè không hề mất độ sáng, và âm thanh tiếng sáo vĩnh cửu màu trăng.
Cần gì phải cậy đến điển tích, sự việc người xưa, chuyện thần thoại... Những Trương Lương, Trương Chi, Orphée để diễn đạt, biểu hiện sức mạnh kỳ diệu của tình yêu, âm nhạc. Ðêm trăng mùa Hè 1959 nơi đồi Mỹ Thị đã không chỉ của riêng Nguyễn Ðình Nghĩa và Trịnh Diệu Tân, mà đã là cảnh sắc, thanh âm, giòng rung động, sức sống của tất cả lớp tuổi trẻ ngày ấy. Tuổi trẻ chỉ có một lần trong đời, mà ba mươi, bốn mươi năm sau ở chốn cuối trời, nơi xứ lạ hoặc còn trong vùng đất nước tang thương... Những người thầy tóc bạc Nguyễn Ðăng Ngọc, Bùi Tấn, Trần Tấn, những người anh, người chị, Trần Ðại Tăng, Trần Ðình Hoàn, Ðặng Thị Liệu, Trần Thị Kim Ðính... Những học trò, Vũ Ngự Chiêu, Nguyễn Bá Trạc, Hà Nguyên Thạch, Bùi Ngọc Tô, Lê Chí Thảo, Tôn Thất Tuấn & Hải, Võ Thị Thương, Lê Thạch Trúc, Lê Như Hảo, Nguyễn Liên Hương, Huỳnh Thị Phú, Võ Hồng Diệp.. Và rất nhiều người. Tất cả đồng một lần xanh ngắt sống lại, một lần linh động phơi phới, khi nhắc lại trường xưa, bạn cũ... Vô vàn tiếng sáo đêm Hè Mỹ Thị sáng giòng trăng.
Và quả thật, một mình tôi sẽ không đủ sức đi hết đoạn đường khó nhọc từ mấy mươi năm qua nếu không được sức nâng thường trực bền bỉ, cụ thể từ bằng hữu. Tôi không thể nào sống qua những ngày trẻ tuổi trầm luân thiếu đói nơi căn gác gỗ đường Tô Hiến Thành, Huế nếu không có Trạc, có Nghĩa, có Dinh...Tôi cũng không thể nào qua khỏi mười bốn năm lính điêu linh nếu không có những Mễ, Lạc, Lô, Tâm... Ðám bạn lính chia với tôi từng ngày, từng giờ bão lửa.
Và cuối cùng, từng phút giây đương cự nơi ngục tối. Tôi biết sống cùng Ai, nếu không với những Người Bạn. Mỗi người bạn hiện hữu rõ từng chi tiết, nét mặt, tiếng lời. Sự thiết thân mầu nhiệm này có thật. Nên từ bóng tối, cảnh chết, tôi đã phục sinh...
Trăng giãi vàng rơi liếp sóng loang
Lau lách im lặng dưới đêm ngàn
Ngũ Hành năm cụm nằm thiêm thiếp
Thuyền chở tiêu sầu qua quá canh
......
Con đâu? Bạn đâu? Trời xưa đâu?
Ðêm đã qua lâu, bóng tối sâu ...
Còn chút hơi tàn hong nhịp thở
Nhớ Người ghìm tiếng thét chìm đau...
Nguyễn Ðình Nghĩa không chỉ vận động giòng âm hưởng từ ống trúc để bày tỏ tình yêu. Anh hiện thực, hữu hiệu hóa khối năng lực thanh âm kia thành phẩm lượng vật chất để nuôi dưỡng, duy trì, khai triển tình yêu kia trong đời sống. Anh cùng Người Yêu kết hợp từ tiếng sáo đêm trăng, bỏ Ðà Nẵng vào Sài Gòn những ngày đầu thập niên 60. Cả hai vào Sài Gòn với tay trắng. Tay trắng nghĩa đen lẫn nghĩa bóng- Chỉ với cây sáo trúc và tình yêu. Nhưng chuyện thần tiên và chuyện cổ tích của Nghĩa -Tân được hiện thực hóa ở Sài Gòn với đại nạn chiến tranh, trong căn nhà bốn thước bề ngang, hai mươi thước dọc nơi hẻm nhỏ đường Phan Văn Trị, Nancy. Nguyễn Ðình Nghĩa dựng nên thế giới thanh âm tre, trúc ầm vang giòng xe luôn náo động của hai con đường lớn nhất Sài Gòn-Chợ Lớn, Trần Hưng Ðạo và Cộng Hòa, hòa nhịp với tiếng gõ xe mì, xe hủ tiếu âm động của dãy thùng hứng nước từ đầu hẻm và lẽ tất nhiên, chuỗi rầm rì liên tục mệt nhọc của nhà máy đèn Chợ Quán. Trong hẻm lao động tồi tàn náo loạn đó, Nguyễn Ðình Nghĩa đã hoàn thành "tác phẩm" lớn của đời mình - Nuôi dưỡng vợ, và ba con từng ngày bằng tiếng sáo. Diệu Tân thành người khoa bảng và các con khôn lớn trưởng thành. Chuyện thần thoại có kết thúc rất cổ điển và trung hậu: Nguyễn Ðình Nghĩa là cây sáo số một của Việt Nam, của miền Nam ..."Có một thằng cha bên Tàu, và một cha nữa bên Tây, hai cha này thổi hay hơn moi !!" Nghĩa đã nói với tôi như thế hơn hai mươi năm trước. Tôi nhìn quanh căn nhà lổng chỗng đồ đạc tồi tàn, chiếc xe đạp treo trên tường, tấm bảng đen đầy bụi phấn, đống áo quần dơ, sô nước, và Diệu Tân lấm lem khói bếp..."Ông nên "nhường" cho hai cha ấy đi, sống thế này mà "thổi" được như ông là Thánh". Ít khi nào lời nói đùa mang độ thật đến như thế. Nguyễn Ðình Nghĩa lúc ấy, "cây sáo số một" của Việt Nam, gã Orphée tân thời chỉ một chiếc quần xà lỏn trên mình. Nóng từ mái tôn hắt xuống như đang trong lò bánh mì... Hỏi ai có thể "thổi" hay hơn bạn được?! Chỉ cho tên một người khác đi, trước đây hoặc bây giờ.
30 tháng 4, 1975 sập xuống, cùng một lần với Miền Nam, Nghĩa và gia đình bị đuổi ra khỏi căn nhà hẻm Phan Văn Trị... "Sáo với tiêu, rõ nỡm, cái đống tre này chỉ đun được nồi cơm là phèo!" Gã cán bộ chỉ vào đống ống trúc đang chờ đục lỗ nói với giọng khinh miệt rẻ rúng. Nghĩa và Diệu Tân trở lại miền Trung sau hai mươi lăm năm. Khác với lần di chuyển vào Nam ngày trước, chuyến đi với can đảm tuổi trẻ, và lãng mạn tình yêu. Hôm nay, hai người có khối nặng của ba con, và nỗi thấm nhục bị miệt thị. Hành vi cao thượng của người Nghệ Sĩ bị đánh giá thành hoạt động hèn mọn phục vụ chính trị suy đồi: "Chỉ có bọn Ngụy mới trả tiền để anh thổi sáo cho chúng. Cách mạng chúng tôi không cần. Nhân dân ta chỉ cần đánh Mỹ, thắng Mỹ, và thi đua lao động." Nghĩa và gia đình không về lại Ðà Nẵng, anh đưa vợ và ba con đi xa hơn... Nơi hẻo lánh, vùng núi miền Trung.
Và chuyện thần thoại được thực hiện lần thứ hai. Cái khó không bó được cái khôn, với điều kiện chúng ta phải khôn. Sự cùng khổ đôi khi không là tai họa nếu chúng ta có sức vượt qua cùng khổ. Ở miền núi, tiếp xúc với những người sắc tộc Bahnar, H mong, Rhadé... Nghĩa dần khám phá ra khối lượng nhạc khí độc đáo, kỳ ảo của họ, với cây đàn T rưng, nhạc khí gõ sơ khởi vỏn vẹn năm ống tre, đầu mắc vào cột, một người ngồi giữ giây, một người gõ. Người Bahnar (vùng núi Quảng Nam, Quảng Ngãi chạy qua Kontum, Pleiku, Ban Mê Thuộc xuống Bình Long, Nam bộ) chỉ vận dụng được một cung năm ngũ âm đơn giản để dùng trong việc liên lạc, mời gọi họp bạn hoặc các buổi tế lễ như hạ trâu, cưới xin, mở cửa mả. Năm 1978, có mặt trong buổi liên hoan âm nhạc đồng bào sắc tộc Việt Nam tại Nha Trang, Nghĩa nẩy ra ý nghĩ khi nghe đàn T rưng cải tiến (từ một nhạc công người Nam đem ra Bắc năm 1954). Ðàn T rưng cải tiến thành cung Mi trưởng, có đầy đủ một hợp âm bát độ giúp Nghĩa có so sánh: "Nếu chỉ với một ống sáo nhỏ bé anh đã tạo nên hằng hà âm giai, âm sắc biến hóa kỳ ảo, thì huống gì đây những năm ống tre, cũng từ tre, trúc mà ra thôi". Anh gọt không phải hằng chục, hằng trăm, hàng ngàn, mà hằng chục ngàn ống tre... Chọn lọc, nấu luộc, phơi nắng, cất giữ để có những ống tre tối ưu - Ðể buồng hơi (chambre à air) tạo nên âm thanh tuyệt đối thuần túy - Một cung cộng hưởng tối đa. Căn nhà của anh trở nên một rừng tre nhân tạo tua tủa những ống tre. Từng ngày với từng ống tre được gọt theo từng 1/5, 1/10 milimetre một... Năm 1981, Nghĩa hoàn tất chiếc đàn T rưng đồ sộ gồm 27 ống có khả năng tiết tấu bốn bát độ. Ngoài ra, anh phải cậy đến một sáng kiến khác của người Nhật Watanabé, nhạc sĩ này đã tìm ra một "gam vô tình" cũng có thể gọi là "gam mềm" sau khi gắn vào thêm hai ống. Chiếc đàn 29 ống hoàn chỉnh. Bộ trưởng Văn Hóa (Cộng Sản) Lưu Hữu Phước không thể nào vùi lấp sáng kiến và tài năng của Nghĩa, cũng một phần, đây là điều đáng hãnh diện của người Miền Nam sau khi Hà Nội sáng chế nên cây gõ hai đầu; cây gõ nguyên thủy chỉ một đầu.
Nguyễn Ðình Nghĩa được chính phủ Cộng Sản - Nhà Nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam chấp nhận - Phải chấp nhận - Người nghệ sĩ Miền Nam này là một tài năng đích thực. Tài sản lớn của tất cả Việt Nam. Thái độ này là một biểu hiện điển hình của thú nhận: Sau mấy mươi năm chỉ huy miền Bắc, những người lãnh đạo cộng sản đã thành hình được một khối lượng lớn (rất lớn) văn hóa phẩm gồm những bài hát chỉ được hát một lần ở đài phát thanh; những ấn bản toàn tập chỉ được mua bởi cơ quan chính phủ; những tranh, tượng dùng để trang trí ở các phòng họp, hội trường nhà nước. Họ cũng dần hiểu rõ, "mặc cảm" cần được tiêu trừ (Như một cấp lãnh đạo miền Bắc đã nói cùng cố học giả Nguyễn Hiến Lê: "Miền Nam nên từ bỏ "mặc cảm tự ti" vì lạc hậu, phản động (do thua trận), và miền Bắc cần từ bỏ "mặc cảm tự tôn (do đã thắng trận")- thật sự là "mặc cảm" của đám tổng, lý sau khi ăn bạc, và cơn say bữa rượu thịt chó của chính họ. Quả tình tôi rất thấm hiểu "cơn trả thù của người nghệ sĩ" khi nhìn thấy hàng hàng cán bộ lãnh đạo, viên chức nhà nước, những văn nghệ sĩ "cấp cao" cộng sản nối đuôi nhau vào xem và tranh mua những họa phẩm của "bọn họa sĩ Ngụy": Nguyễn Trung, Ðỗ Quang Em, Ðằng Giao, Phạm Cung, Nguyễn Hải Chí (Chóe). Tranh của cụ Nguyễn Gia Trí đã là một "Tài sản Quốc gia". Tranh và những họa sĩ đã bị khinh miệt vất bỏ từ buổi sáng ngày 30 tháng 4, 1975.
Nguyễn Ðình Nghĩa đã là một ""trả thù" xứng đáng nhất. Nhân tiện đây, tôi có ý nghĩ, đồng bào hải ngoại chớ nên gay gắt cùng với những văn, nghệ sĩ hiện còn ở Việt Nam nếu như họ có phần "cộng tác" cùng chế độ, chính quyền cộng sản ở đấy. Tại sao ta không chia phần "hãnh diện" vì người Việt Nam (Người ở miền Bắc, Hà Nội lại là đa số) chỉ tìm đọc Nguyễn Hiến Lê, Nguyễn Duy Cần, Hoàng Hải Thủy, Nguyễn Thụy Long, Lệ Hằng, Nguyễn Thị Hoàng... và đến cả Bà Tùng Long, cụ Hồ Biểu Chánh. Họ hát "Huyền Sử Ca Một Người Mang Tên Quốc" của Phạm Duy, bài "Hát Cho Một Người Vừa Nằm Xuống" của Trịnh Công Sơn, và "Người Ở Lại Charlie" của Nhật Trường từ phòng giam Trại 5 Lam Sơn, Trại Thanh Cẩm, Thanh Hóa, Trại Hà Nam Ninh. Người miền Nam có hề "thua" đâu. Thấy như thế. Nghĩ như thế.
Nhưng chuyện thần kỳ của Nguyễn Ðình Nghĩa không dừng lại ở đấy, ở Việt Nam. Anh đến Canada năm 1984; tháng Giêng 1987 nhân dịp Tết Việt Nam, anh xuất hiện ở phòng hòa tấu Ðại học Toronto và liên tục trình diễn qua các cơ sở văn hóa, giáo dục vùng Ðông-Bắc nước Mỹ. Anh không đứng trên sân khấu một mình. Sau lưng, và hai bên anh bây giờ đã có toàn thể khối lực hỗ trợ... Những Ðoan Trang, Nam Phương, Nguyễn Ðình Nghị, và tiếp theo, Nguyễn Ðình Hòa và Chiến. Ðây không còn là những đứa bé trèo lên vai, bám lên cổ anh ở hai mươi năm trước, mà đã là người thiếu nữ Việt Nam làm sống động âm thanh khắc khoải gờn gợn của Ðộc Huyền (Nam Phương); người dựng lại khối âm thanh rực rỡ của Thập Lục (Ðoan Trang), và những cây guitar điện kỳ ảo, sống động, giàn trống hào hùng với Nghị, Hòa, Chiến... Tất cả đã hòa nhịp cùng chiếc đàn T rưng đồ sộ 29 ống của Nghĩa hiện thực nên điều - Âm nhạc với nhạc khí cổ truyền Dân Tộc Việt Nam là một thế giới kỳ diệu do từ nội dung sâu lắng, phong cách, kỹ thuật trình diễn điêu luyện tế vi.
Buổi trình diễn ngày 2/6/1994, tại Thính Ðường Carnegie Hall, Ðại học Kỹ Thuật New York là một xác chứng về câu chuyện có vẻ không thực của một gia đình tên gọi Nguyễn Ðình Nghĩa. Vì sau gần trăm năm thành lập, phòng hòa âm ấy chỉ dành riêng để các bậc thầy trình diễn về các bậc thầy, những Beethoven, Mozart, Wagner... Nhưng nguồn sống động làm phấn khởi, thúc dục tôi viết nên bài này không phải là giải thưởng của Thống Ðốc Tiểu bang Maryland về "Nghệ Sĩ Ðộc Tấu Xuất Sắc" năm 1994 mà Nghĩa vừa nhận được hôm 12tháng Sáu tại Baltimore. Có một điều gì cao quý và sâu xa hơn. Ðấy là dự định mà tôi tin chắc Nghĩa sẽ thực hiện được - Làm sống lại Beethoven, Tchaikovsky, Debussy... Bằng lửa. Với lửa. Nghĩa là Nghĩa sẽ tái cấu trúc, hoàn chỉnh lại cây "Ðàn Lửa" của người Vân Kiều (vùng núi Bạch Mã, Cầu Hai, Thừa Thiên), một loại đàn đã bị thất truyền và không người có khả năng khôi phục. Lửa sẽ được đốt lên (tất nhiên từ một hệ thống lò ga thay vì lửa trại, lửa rừng), chuyền hơi nóng qua những ống tre lớn, do Nghĩa đã nắm được cấu trúc từng tế bào tre, trúc. Và những hợp tấu khúc lớn của các bậc thầy sẽ được dựng nên, bừng dậy như ánh lửa chập chùng hằng cháy sáng từ ngày khai sinh sự sống trần gian.
Nhưng cuối cùng, cũng không hẳn như thế. Chẳng phải vì tài hoa đặc dị của bạn mà tôi viết nên lời. Tôi cảm động vì một điều đơn giản. Về một điều rất đơn giản, tầm thường, nhưng thấm thía, cảm động, xót xa.
...Ngày xưa, buổi rất lâu của hơn bốn mươi năm trước, những ngày của thời gian trước 1954. Tôi lúc ấy là đứa trẻ nhà nghèo thường hay nhặt những hạt, hột không tên, vô vị nào đó để lót lòng vào buổi, giờ xa bữa ăn vốn quá thiếu thốn. Hạt cây quăn vị ngọt nhầy nhầy mủ trắng, hạt trái mâm xôi xám trắng trong trong. Và trong những lúc lẫn quẩn nơi bụi hoang, bãi cỏ để tìm kiếm loại "lương thực" tội nghiệp kia, giữa tiếng lá kiền kiền khô cuốn trong cỏ tranh, trên mặt đường đất đá lồi lõm vùng ngoại ô Ðà Nẵng... Giữa tịch mịch của thanh âm nắng, gió, lá, cỏ kia tôi nghe vọng tiếng chim... Tít ... tít ..tít ... tịt ...t..tịt ..tịt... Chim kêu tắt tắt, chậm chậm và lịm dần. Tôi không biết tên chim nhưng cò ý nghĩ... Chim chắc cũng đang chịu phần tội nghiệp hẩm hiu. Cũng chưa thấy dáng chim lần nào. Năm 1993, nơi vườn Lái Thiêu, giữa khoảng xanh dầy của tàng măng cụt, tôi trải chiếc chiếu ngủ dật dờ trên đám lá, nắng cuối năm vàng khô lạnh lạnh. Chẳng khá hơn tình cảnh của đứa bé bốn mươi năm trước, và nghe lại tiếng chim...Tít ...tít ..tịt ..tịt ..tịt... Chim gì kêu buồn quá ông ơi!! Chịu không nổi. Tôi phải nói lên cùng Út Năng, ông bạn già chủ vườn tôi ở,
- Thì chim "mồ côi" mà cha...
- Mồ côi? Ai mồ côi ?!!
- Ông không nghe ra à... père...mère...frère... tout est perdue ... Mất hết trơn như vậy làm sao mà không kêu..
- Ờ... há, vậy là con chim giống tôi. Hèn gì hồi nhỏ tôi đã nằm lặng ra mà nghe.
Và tôi đã nghĩ có mấy ai trong đời phải mất hết trơn đến tội như thế. Và có ai trong đời hằng phải nhớ đến một tiếng chim. Nhưng không, trong những bài nhạc do Nghĩa soạn cho sáo, đàn có nhiều bài về chim, bài Phụng Vũ, bài Chim Loan, và bài Chim Boong Klé...
- Boong Klé là chim gì? Tôi hỏi bạn.
... Chim "mồ côi" đó mà... Ở Ðà Nẵng, thuở nhỏ toa có nghe lần nào không?
Vâng, Nghĩa và Tân ạ, tôi đã nghe tiếng chim ấy, và tôi cũng đã đôi lần kêu với nó. Thật ra rất nhiều lần. Vẫn đang kêu cùng chim.
Quê hương tôi có loài chim mồ côi
Mẹ chết, mất cha, anh em phiêu tán
Lắng âm tiếng hiểu dần nên nguồn cội
Chim và Người cùng thấm khổ ÐAU thôi.

Tháng lúa chín, mùa "Chim Mồ Côi".
Cũng tháng đầy tuổi, 9-9-55.
Xóm Tân Tuyền,
Thành Hựu Tống,
Bang Tiến Xa

"Tình Nghệ Sĩ" Để Giúp Nhạc Sĩ Nguyễn Đình Nghĩa

(LÊN MẠNG Thứ năm 25, Tháng Ba 2004)

(Virginia - Tuyết Mai -VB) Một nhóm thân hữu của nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa, Huỳnh Thái Bình, Nguyễn Đức Nam, Nguyễn Văn Phán đã tổ chức một đêm dạ tiệc, dạ vũ "Đêm Ý Lan" với chủ đề "Tình Nghệ Sĩ" để gây quỹ giúp nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa, vào lúc 7:30 chiều ngày 20 tháng 3, 2004 tại nhà hàng Saigon House, Falls Church, VA. Thật là một bất ngờ thích thú, vé được bán hết ngay sau khi báo đăng quảng cáo tiền thu được trong đêm dạ vũ này sau khi trừ mọi chi phí, sẽ được gởi đến tặng Gia Đình Nguyễn Đình Nghĩa. Nhà hàng không còn một chỗ trống, không khí rất nhộn nhịp, đông vui và cũng rất cảm động vì hầu hết quan khách đến tham dự buổi dạ tiệc này ngoài thưởng thức giọng ca Ý Lan, còn có ý muốn đóng góp để chia sẻ phần nào những khó khăn hiện tại của gia đình Nguyễn Đình Nghĩa, người nghệ sĩ tài hoa, đóng góp rất nhiều cho âm nhạc thuần túy VN. Mở đầu Ông Nguyễn Đức Nam đại diện cho Ban Tổ Chức có lời chào mừng quan khách. Ông nói BTC đặt chủ đề đêm nay là "Tình Nghệ Sĩ" vì phần lớn người trong BTC và Ý Lan đều là văn sĩ, ca sĩ , nhạc sĩ, cùng thực hiện chương trình này nhằm mục đích tương thân tương trợ. Sau đó nhạc sĩ Huỳnh Thái Bình cho biết tiền thu được sau khi trừ chi phí sẽ tặng cho gia đình Nguyễn Đình Nghĩa. Ông nói, thật ra với cơn bịnh hiểm nghèo hiện tại của nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa, về vật chất số tiền này chẳng giúp đỡ được bao nhiêu, nhưng về tinh thần đây là một nguồn an ủi, niềm khích lệ lớn lao đối với một người bạn, một người nghệ sĩ tài hoa, suốt đời đem hết tim óc mình ra phụng sự cho âm nhạc VN. Trong đêm gây quỹ này, một bức tranh tuyệt đẹp do họa sĩ Đinh Cường vẽ tặng, được BTC bán đấu giá. Bác sĩ Tôn Thất Chiểu mua bức tranh này với giá cao nhất, một ngàn mỹ kim. Chương trình được tiếp nối với các ca sĩ địa phương, Bảo Kim, Hiếu Thuận, Phương Vi. Nói đến Nguyễn Đình Nghĩa, người VN không nhiều thì ít đều biết Ông là một nghệ sĩ tài danh về thổi sáo, có một không hai ở VN, từ mấy chục năm qua. Ông trình diễn trong các chương trình Cổ Kim Hòa Điệu của Châu Kỳ, Thi Văn Tao Đàn của Đinh Hùng. Tiếng sáo của Ông được mệnh danh là "Tiếng sáo thần". Ông và Gia đình sang định cư ở Hoa Thịnh Đốn, Hoa Kỳ vào năm 1984. Để thích ứng với hoàn cảnh mới ở xứ người, nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa đã nghiên cứu một loại nhạc cụ mà dân miền Thượng Du đã có từ lâu, là đàn "T’rưng", làm bằng những ống tre. Ông đã hoàn chỉnh loại đàn này để có thể tấu lên những bản nhạc Tây Phương. Chính nhờ nét đặc thù này mà nhiều nghệ sĩ ngoại quốc để ý đến tài nghệ của Ông và thường mời Ông cùng gia đình trình diễn trong những dịp đặc biệt, nhiều nơi trên nước Mỹ. Các con Ông, Đoan Trang chuyên đàn T’rưng, đàn tam thập lục, Nam Phương đàn tranh, đàn bầu. Các con trai Nguyễn đình Nghị đàn guitar, Chiến và Hòa đánh trống Tây Phương và Bass. Cả gia đình Ông thường được mời đi trình diễn ở những hí viện lớn như Kennedy Center (Washington, DC), Wolf Trap (VA), Smithsonian Institution, Library of Congress (Washington, DC)... được khán giả ngoại quốc tán thưởng nhiệt liệt. Nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa và gia đình có công đem nhạc thuần túy VN ra giới thiệu với người Mỹ và Canada, làm hãnh diện, vẻ vang cho dân tộc Việt. Chị Diệu Tân, hiền thê của nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa cho biết, vào ngày 11 tháng 5, 2003 trong lúc gia đình Ông đang trình diễn tại New York, trên sân khấu của American History of Nature Museum thì nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa bị té xỉu trong phòng nghỉ của nghệ sĩ vì tai biến mạch máu não. Buổi trình diễn bị hủy bỏ. Ông được đưa vào bịnh viện Lenoxill ở New York để cấp cứu và nằm đó suốt chín tuần lễ. Sau đó Ông được đưa về "Nursing home" ở Maryland. Hiện nay Ông vẫn còn biết nhưng không cử động được, không nói được. Khi có bạn bè đến thăm thì ông biết và những giọt nước mắt tràn tuôn. Trước hoàn cảnh khó khăn này một số anh em, bạn bè quyết định tổ chức những buổi ca nhạc gây quỹ ở Cali, Texas, Virginia.. để giúp đỡ, chia sẻ phần nào với gia đình Ông. Trở lại chương trình "Đêm Ý Lan: Tình Nghệ Sĩ", với vóc dáng thon nhỏ, dịu dàng trong chiếc áo dài đen, Ý Lan bước lên sân khấu trong tiếng vỗ tay chào đón nồng nhiệt của khán giả Thủ Đô. Khi Ý Lan cất tiếng hát cả hội trường lặng yên như tờ, khán giả như ngừng thở để lắng nghe. Tiếng hát ngọt ngào, truyền cảm của Cô đã chinh phục, chế ngự lòng người. Với nhạc trữ tình "Nửa Hồn Thương Đau", "Chị Tôi", tiếng hát của Ý Lan như thổn thức, dạt dào yêu thương. Với nhạc sống động, dồn dập như "Quỳnh Hương" tiếng hát Ý Lan thật mạnh, tròn đầy, vui tươi. Là người miền Bắc mà Ý Lan hò miền Nam cũng rất "mùi". Ở thể điệu nào Ý Lan cũng làm say mê người nghe. Ý Lan hát liên tục hằng chục bản nhạc không biết mệt và khán giả vỗ tay tán thưởng không ngớt. Cô thật xứng đáng với danh hiệu, ca sĩ hàng đầu của âm nhạc VN ở hải ngoại. Sang phần khiêu vũ Ý Lan thay y phục Tây phương, màu sắc rực rỡ, trẻ trung. Cô vừa hát vừa nhún nhẩy trong những bản nhạc ngoại quốc rất hấp dẫn, vui tươi. Trong thời gian ba giờ đồng hồ, ca sĩ địa phương chỉ hát có năm sáu bản, thì giờ còn lại là Ý Lan "thầu" hết chương trình. Cô hát liên tục, hết bản này đến bản khác, từ slow đến rumba, đến twist... khán giả nồng nhiệt vỗ tay tán thưởng. Người thích khiêu vũ, người ngồi yên thưởng thức giọng hát, tất cả đều rất hài lòng với "Đêm Ý Lan: Tình Nghệ Sĩ". Đúng một giờ sáng, chương trình phải chấm dứt, đèn bật sáng mà khán giả còn luyến tiếc. Mọi người lần lượt ra về, nét mặt hiện rõ niềm vui, vừa thưởng thức một chương trình ca nhạc, dạ vũ thật xuất sắc, vừa góp phần chia sẻ với gia đình Nguyễn Đình Nghĩa, một nghệ sĩ tài danh, đem lại niềm hãnh diện cho âm nhạc thuần túy VN.

Nhạc Sĩ Nguyễn Đình Nghĩa Gác Sáo Thần, Từ Trần[24/12/2005 - Tác giả: admin1 - Vietnam Review]

VB, Westminster, 24.12.2005.

Nhạc Sĩ Nguyễn Đình Nghĩa, người được nhiều người phong tặng danh hiệu Sáo Thần, đã từ trần vào lúc 16:00 giờ (giờ Miền Đông Hoa Kỳ) ngày 22-12-2005.

Hình: Cố nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa.

Bản tin và lời phân ưu của nhà văn Phan Nhật Nam đã cho biết rằng nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa đã từ trần sau cơn bạo bệnh kéo dài nhiều năm, từ ngày ngả bệnh là 12/5/2003. Nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa đã hưởng dương 65 tuổi (1940-2005).

Nhà văn Phan Nhật Nam đã thay mặt Bạn cũ Phan Châu Trinh, Đà Nẵng & Collège de Tourane Niên Khóa 1954-1960 khắp nước Mỹ, trên thế giới, và ở quê nhà để gửi lời chia buồn tới gia đình còn lại của nhạc sĩ.

Nhà văn Phan Nhật Nam đã gọi nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa là “Cây Sáo số Một của Quê Hương Việt Nam,” người đã đạt các danh hiệu liên tục nhiều năm Khôi Nguyên Nghệ Sĩ Trình Diễn Liên Hoan Nghệ Thuật Âm Nhạc Thế Giới - Tiểu Bang Maryland (1994-1996-1998-2000-2002).

Trước năm 1975, nhạc sĩ đã nổi tiếng với nghệ thuật thổi sáo, và được xem như thổi sáo hay nhất Việt Nam. Sau ngày 30-4-1075, nhạc sĩ và vợ con bị đuổi ra khỏi căn nhà ở hẻm Phan Văn Trị... vì "Chỉ có bọn Ngụy mới trả tiền để anh thổi sáo cho chúng,” theo kể lại từ bài viết từ năm 2003 của nhà văn Phan Nhật Nam cho biết.

Nhạc sĩ Nguyễn Đình Nghĩa và gia đình không về lại Đà Nẵng, ông đưa vợ và ba con đi xa hơn ... Nơi hẻo lánh, vùng núi miền Trung. Ở miền núi, tiếp xúc với những người sắc tộc Bahnar, H'mong, Rhadé ... nhạc sĩ Nghĩa dần khám phá ra khối lượng nhạc khí độc đáo, kỳ ảo của họ, với cây đàn T'rưng... và chế tạo ra chiếc đàn 29 ống...

Nhà văn Phan Nhật Nam kể:

“Anh đến Canada năm 1984; tháng Giêng 1987 nhân dịp Tết Việt Nam, anh xuất hiện ở phòng hòa tấu Đại học Toronto và liên tục trình diễn qua các cơ sở văn hóa, giáo dục vùng Đông-Bắc nước Mỹ. Anh không đứng trên sân khấu một mình. Sau lưng, và hai bên anh bây giờ đã có toàn thể khối lực hỗ trợ ... Những Đoan Trang, Nam Phương, Nguyễn Đình Nghị, và tiếp theo, Nguyễn Đình Hòa và Chiến. Đây không còn là những đứa bé trèo lên vai, bám lên cổ anh ở hai mươi năm trước, mà đã là người thiếu nữ Việt Nam làm sống động âm thanh khắc khoải gờn gợn của Độc Huyền (Nam Phương); người dựng lại khối âm thanh rực rỡ của Thập Lục (Đoan Trang), và những cây guitar điện kỳ ảo, sống động, giàn trống hào hùng với Nghị, Hòa, Chiến ... Tất cả đã hòa nhịp cùng chiếc đàn T'rưng đồ sộ 29 ống của Nghĩa hiện thực nên điều - Âm nhạc với nhạc khí cổ truyền Dân Tộc Việt Nam là một thế giới kỳ diệu do từ nội dung sâu lắng, phong cách, kỹ thuật trình diễn điêu luyện tế vi.

“Buổi trình diễn ngày 2/6/1994, tại Thính Đường Carnegie Hall, Đại học Kỹ Thuật New York là một xác chứng về câu chuyện có vẻ không thực của một gia đình tên gọi Nguyễn Đình Nghĩa. Vì sau gần trăm năm thành lập, phòng hòa âm ấy chỉ dành riêng để các bậc thầy trình diễn về các bậc thầy, những Beethoven, Mozart, Wagner ...”

Nhà văn Nguyễn Bá Trạc, trong một bài viết trên tờ VietMercury năm 2003 cũng ghi nhận:

“Tại Mỹ, ký giả Stella Dawson cuả tờ Northern Virginia Sun so ông với Jean-Pierre Rampal - người Pháp, một trong vài người thổi sáo cổ điển hay nhất thế giới đương đại: "Nguyễn Đình Nghĩa là Jean-Pierre Rampal của âm nhạc truyền thống Việt Nam." Gia đình Nguyễn Đình Nghĩa đến Mỹ trong tháng 7, 1984. Sau những buổi trình diễn đầu tiên, rất mau chóng, giới truyền thông đã giới thiệu ông trên các đài truyền hình NBC News, CBS News... với phần phỏng vấn của các ký giả Connie Chung, Jack Reynolds. Miền đông nước Mỹ nhìn nhận tài năng Nguyễn Đình Nghĩa qua bốn giả thưởng của Maryland State Council, dành riêng cho các nghệ sĩ cá nhân xuất sắc, vào những năm 1994 - 1998 - 2000 - 2002...”

Bamboo-flute biết nhiều về nghệ sỹ Nguyễn Đình Nghĩa quá ha! Mà trong diễn đàn mình có chị Đoan Trang là con gái của Nguyễn Đình Nghĩa đấy! Chắc chị Trang biết sẽ vui lắm cho coi! ^^