Nguồn gốc đàn nhị

Reply

Tiếng gió trong đêm Posted: 07-19-2011 0:00

rated by 0 users

Bài này mình viết trên một diễn đàn khác, bê qua đây cùng trao đổi kiến thức với anh em :D

Đàn nhị có xuất xứ cổ nhất là từ Mông Cổ , nó được phát triển từ xiqin
(tổ tiên của đàn các Erhu và Morin khuur) . Xiqin được tin là đã được phát triển bởi một người Mông Cổ (hoặc Khiết Đan) sinh sống trên sông Xilamulun thung lũng ở phía đông bắc Trung Quốc ở thời đại Xi Kumo (thời đại nhà Tùy). Xiqin đầu tiên xuất hiện tại Trung Quốc trong thời nhà Đường. Qua nhiều cải tiến thì ở người Trung Quốc đã cho ra đời cây đàn Erhu (nhị hồ), và ở Tây Tạng là Morin khuur (Mã đầu cầm)- đã được UNESCO công nhận là di sản phi vật thể và văn hóa của người Tây Tạng.

Bài "Nhị Tuyền Ánh Nguyệt" thể hiện bằng Erhu :

http://www.youtube.com/watch?v=nkQtZ95k-AA&feature=related

Ngoài ra thì Erhu còn chia ra nhiều loại khác nhau như: cao hồ, bản hồ, kinh hồ, da hồ, đê hồ...v.v...

Còn đây là bản nhạc được thể hiện bằng Mã đầu cầm (Morin khuu), người ta ví von rằng âm phát ra từ Mã đầu cầm như điệu múa, tiếng vó ngựa thảo nguyên...:

 http://www.youtube.com/watch?v=kpkDntfNcW0

Ở các nước Châu Á thì loại nhạc cụ này cũng bị ảnh hưởng rộng, tiêu biểu là ở Campuchia người ta có nhạc cụ "Tro"

Và ở Nhật Bản với nhạc cụ Kokyu

Triêu tiên có tên là Haegeum (Hề Cầm) và Sohaegeum

Saw duang ở Thailand

Tuva có nhạc cụ Byzaanchy (khá giống Mã đầu cầm nhỉ)

Và đặc biệt ở Việt Nam mình. đó chính là "đờn cò" (theo cách đọc đúng của ngôn từ Nam Bộ). Mời bạn xem một video hài để hiểu hơn về nét truyền thống của đờn cò Việt Nam:

http://www.youtube.com/watch?v=q8I55mrMMh4

------------------------------------
Còn đây là truyền thuyết về Mã đầu cầm của người Mông Cổ, rất hay ^^

Truyền thuyết kể rằng

“Trong các làng mạc ở Mông Cổ, vẫn còn nhiều người đi hát dạo, vừa ca vừa đàn. Giọng ca ai oán não nùng. Tiếng đàn như khóc như than.

Cây đàn bằng gỗ, thùng đàn hình thang, cần dài. Đầu cần có trạm hình đầu con ngựa. Cung đàn làm bằng đuôi ngựa. Các bạn có dịp đến Mông Cổ, trong một buổi trình bày văn nghệ, thế nào bạn cũng nghe những bài trường ca urtiin duu, có tiếng đàn trầm hơn đàn gáo (ngoài Bắc gọi là đàn hồ), tương tự như đàn violoncelle của phương Tây - phụ hoạ. Đó là đàn "morin-khuur" (đọc là "mô rin khua", morin là con ngựa, khuur là cây đàn, viết theo chữ Hán đọc là "Mã đầu cầm" 马头琴 – nghĩa là cây đàn có hình đầu con ngựa)

Tương truyền: về phía bắc xứ Mông Cổ có một Thiên Miếu, người bản xứ gọi là "Bogdokure". Đây là một miếu để thờ trời. Muốn đến đây, người ta phải băng rừng lướt bụi bằng ngựa suốt bốn mươi ngày. Kế đến là ngọn Cấm Sơn mà người Mông Cổ gọi là "Jasaktu Ui". Đây là một vùng hoang vu.

Ở mấy thung lũng, thỉnh thoảng có 8 con ngựa đến ăn cỏ. Đó là những con thiên mã rất đẹp. Ngoài 7 con mập mạp, mạnh mẽ có một con lại gầy gò, nháy mắt đã đi xa được ngàn dặm. Người Mông Cổ gọi là "Jonung Khara Mori", ta có thể tạm gọi là con Thiên lý mã.

Nhiều đêm, nhị thập bát tú sa xuống. Vừa đến mặt đất thì 28 vì sao ấy biến thành 28 tướng trẻ tuổi mỹ mạo tuấn tú, mặc kim giáp kim bào. Hai mươi tướng ngồi trên ngựa. Còn tám tướng kia thì đi thẳng đến Cấm Sơn, rồi cưỡi tám con thiên mã đương ăn cỏ ở đấy. Bấy giờ, họ mới phi ngựa rong chơi khắp nơi. Rồi đến khi trời vừa hừng đông thì họ trở về trời, thành 28 vì sao như cũ. Và khi tối đến thì họ lại xuống trần gian.

Một hôm, vị tướng trẻ tuổi chỉ huy trong 28 vì sao ấy cưỡi con Thiên lý mã đi dạo, bỗng gặp một cô thôn nữ duyên dáng xinh tươi, sinh lòng cảm mến. Rồi cả hai cùng tha thiết yêu nhau.

Cứ hàng đêm, chàng đến với nàng, chung gối giao đầu, âu yếm trong túp lều tranh đầm ấm của cô thôn nữ. Rồi khi vừng hồng sắp ló dạng thì chàng phi ngựa đi mất để nàng trơ trọi, cô quạnh phòng không.

Một thời gian như thế, nàng tò mò hỏi quê quán, gốc gác thì chàng mỉm cười âu yếm, tìm mọi cách tảng lờ. Lòng nghi hoặc nên một hôm, nàng không ngủ, chờ lúc chàng lên yên đi thì nàng cũng rón rén lén bước ra ngoài, bắt ngựa đuổi theo. Vì gấp rút để về thiên đình cho kịp giờ trước trời sáng nên chàng không hay gì cả. Nhưng ngựa của chàng chạy quá nhanh, thoáng chốc người và ngựa đều biến mất. Nàng thôn nữ không đuổi theo kịp, đành thui thủi quay về.

Tuy vậy, nàng cũng tìm được một ít sự thực về con ngựa khác thường này, nên một hôm thừa lúc chàng ngủ say, nàng lẻn ra ngoài. Đến gần ngựa, nàng quan sát kỹ, thấy phía sau mỗi chân ngựa có một cánh nhỏ, lúc ngựa không chạy thì cánh xếp lại. Nàng mừng rỡ; và vì muốn giữ mãi người yêu bên cạnh mình nên nàng cắt lấy 4 cánh ấy.

Cũng như thường lệ, trời vừa rạng đông, chàng trai trẻ lén trỗi dậy ra ngoài, lên yên phi ngựa về thiên đình. Nhưng lần này chàng lấy làm ngạc nhiên là ngựa chạy quá chậm. Trời sắp sáng mất, ngựa lại thở hồng hộc. Đến giữa một bãi sa mạc mênh mông, con thiên lý mã quỵ xuống và trút hơi thở cuối cùng.

Vầng thái dương đã mọc rồi. Ngôi sao chàng đã tắt. Chàng không còn hy vọng trở về thiên đình mà cũng không còn mong gì trở lại với người yêu để cùng âu yếm trong túp lều tranh đầm ấm hôm xưa. Cô độc giữa bãi sa mạc, chàng buồn bã ôm lấy xác ngựa. Nước mắt chàng rỏ xuống thân ngựa, bỗng nhiên con ngựa biến thành cây đàn. Đầu ngựa là đầu đàn, đuôi ngựa là dây đàn. Chàng đưa tay nhẹ vuốt mấy dây, bật lên thành tiếng não nùng. Tiếng chàng thở than hòa với tiếng não nùng ấy thành những lời ca cực kỳ ai oán.

Chàng khóc tiếc quãng đời địa vị của chàng. Chàng khóc cái chết của con ngựa quý. Chàng lại khóc cho mối tình tan vỡ đối với nàng thôn nữ, người yêu tha thiết đã vì quá yêu mà vô tình gây nên họa thảm, biết bao giờ được hàn gắn mối duyên xưa.

"Mã đầu cầm" là một thiên tình sử bi đát của người Mông Cổ. Mà âm thanh của nó chỉ để phô diễn những nỗi sầu buồn tang tóc bất diệt của loài người.”

(labaitay- viết ngày 19/5/2011)