những điều kỳ thú quanh ta

Reply

HoangDat_Heineken replied on 01-05-2009 5:02

rated by 0 users

Kim Đal là một nhạc công xuất sắc của Đoàn nghệ thuật Khơme tỉnh Sóc Trăng với tài thổi sáo trúc độc nhất vô nhị ở vùng sông nước Cửu Long. Nhưng, tiếng sáo du dương làm say đắm lòng người của "Trương Chi" thời nay không phải được thổi bằng miệng mà là... mũi!

Kim Đal lớn lên trong một gia đình thuần nông ở xã Lịch Hội Thượng, huyện Long Phú (Sóc Trăng). Tuy nhiên, cha anh - ông Kim Đel - có một chút máu nghệ sĩ trong người khi có nghề tay trái là kéo đàn cò phục vụ đám ma trong xóm. Vì thế ông Kim Đel cũng muốn con trai út của mình có thêm một nghề tay trái như ông sau những ngày vất vả trên đồng ruộng. Không mê đàn nhưng không dám cãi lời cha nên Kim Đal đành gượng gạo ôm đàn, nhưng lại kéo dây bằng... tay trái.

Anh nhớ lại: "Thấy tôi bướng bỉnh ông giận lắm nhưng không nói gì. Không ngờ gần gũi cây đàn riết rồi mê tiếng đàn lúc nào không hay và tay trái của tôi cũng quen dần với việc kéo đàn cò khi tròn 10 tuổi". Năm 12 tuổi, trong lúc đi kéo mạ ngoài đồng, Kim Đal vô tình nhặt được một ống sáo trúc còn nguyên vẹn của đám trẻ chăn trâu trong xóm đánh rơi. Mang về nhà nhưng không ai biết thổi, cậu bé Kim Đal đành nhờ đám trẻ chăn trâu. Kim Đal kể: "Rất may mấy anh bạn này chỉ dẫn tôi khá tận tình. Được hướng dẫn khoảng một giờ và tập mười ngày ròng rã ở bụi tre sau nhà, cuối cùng chiếc sáo trúc ấy cũng chịu ngân lên những âm thanh trầm bổng để mỗi lúc buồn vui tôi có thể gửi lòng mình vào tiếng sáo".

Cứ tưởng tiếng đàn, tiếng sáo ấy chỉ là tiếng tơ lòng bình dị, thầm kín của một gã trai làng sau những ngày mùa vất vả. Nào ngờ đến năm 1990, khi Đoàn nghệ thuật Khơme lưu diễn ngang qua quê hương Long Phú thì cuộc đời anh chàng nông dân kiêm hớt tóc ngày nào chính thức rẽ sang con đường nghệ thuật. Mặc dù chưa biết hát cải lương hay một bản nhạc nào nhưng sau nhiều ngày làm... khán giả, một ngày trước khi Đoàn nghệ thuật Khơme rút đi nơi khác thì Kim Đal trực tiếp đến gặp trưởng đoàn xin đi làm... nghệ sĩ.

Nhờ biết thổi sáo, kéo đàn cò nên lãnh đạo đoàn chấp nhận cho Kim Đal theo đoàn làm nhạc công tập sự. Không ngờ chỉ một thời gian ngắn mà chàng nhạc công Kim Đal đã tập và hát được rất nhiều bài nhạc, trích đoạn cải lương. Những lúc rảnh rỗi Kim Đal còn luyện tập và sử dụng thành công các loại nhạc cụ khác như đàn gáo, đàn khum... nên anh nhanh chóng được chính thức bước lên sân khấu cải lương, ca nhạc và cả... làm hề vào năm 1995.

Theo Đoàn nghệ thuật Khơme một thời gian, Kim Đal nhận ra bản thân và nhiều anh em khác trong đoàn có nhiều cái rất giống nhau là biết làm hề, ca nhạc, hát cải lương, sử dụng một vài nhạc cụ... Vì vậy, Kim Đal muốn mình có một cái gì đó rất riêng. Sau nhiều ngày suy nghĩ anh quyết định tập thổi sáo bằng... lỗ mũi! Những ngày đầu chính thức tập thổi sáo bằng lỗ mũi, Kim Đal gặp muôn vàn khó khăn. Vận hết lực, hít không khí căng phồng buồng phổi nhưng khi đưa hơi vào ống sáo thì đầu óc bỗng quay cuồng, đau nhức, nước mắt chảy dài và nước mũi... tràn vào làm nghẹt sáo!

Không nản lòng, ngày nào Kim Đal cũng dành thời gian luyện tập cùng với sự trợ giúp của các đồng nghiệp, và một tháng sau anh đã thổi sáo bằng lỗ mũi trọn vẹn được bài Tiếng sáo đồng quê của nhạc sĩ Sơn Lương.

Và cứ thế, "Trương Chi" Kim Đal vẫn tiếp tục khổ luyện để tiếng sáo bằng... mũi của mình ngày mỗi có hồn hơn. Cái hồn của tiếng sáo mũi ấy đã mang về cho Kim Đal chín HCV, hai HCB tại những kỳ hội diễn, liên hoan toàn quốc trong thời gian từ năm 1999 đến nay.

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 0:43

rated by 0 users

Người biết “múa” với cây sáo sắt 28-12-2007 Võ sư Trịnh Như Quân (TL)

Nếu ai đã tận mắt nhìn và nghe võ sư Trịnh Như Quân biểu diễn bài võ sáo, nhất là khi được tận tay nâng cây sáo sắt nặng tới 2,7 kilôgam rồi nghe anh gieo những giai điệu mượt mà vào tâm hồn mình thì cây sáo nặng kỷ lục ấy lập tức tác động vào trực giác khiến ta phải ngỡ ngàng. Chao ôi! khả năng con người quả có nhiều điều khó lý giải.

Biểu diễn sáo trúc đạt đến trình độ nghệ thuật cao, lẫy lừng tên tuổi như nghệ sĩ sáo Đinh Thìn đã là một tài năng. Nhưng biểu diễn bằng cây sáo sắt, rồi lại vừa biểu diễn, vừa múa võ với cây sáo sắt trong tay, khi thì như là cây kiếm tít mù với 48 chiêu thức võ thuật, khi thì lại trở thành thứ nhạc cụ quý tộc tấu lên những âm thanh da diết, say đắm lòng người thì quả cũng đáng khâm phục. Từ lâu võ sư Trịnh Như Quân đã nổi tiếng khắp vùng với bài võ sáo Thiết địch thần phong – bài võ được kế thừa, phát triển trên những chiêu thức từ thời của nghĩa quân Đề Thám. Người không quen biết, gặp – chả ai nghĩ anh là dân nhà võ.

 Người nhỏ thó, bộ dạng lành hiền, duy chỉ có đôi mắt thì tinh nhanh và sắc lạnh. Bố là một võ sư, nhưng ngày nhỏ tuổi, anh cũng chẳng máu mê với những bài luyện tập cần thể lực này bởi những hạn chế về hình thể của mình. Thế nhưng, như một lẽ tự nhiên, thích thì tập – tập để chơi – chơi để biết, những chiêu thức của võ thuật đã ngấm vào anh lúc nào không biết. Vậy nhưng hành trình đến với bài võ sáo Thiết địch thần phong của anh lại chỉ là một sự tình cờ.

Anh Quân kể rằng: Thời trẻ anh vốn là cán bộ của nhà máy cơ khí Hà Nội. Năng khiếu nghệ thuật bẩm sinh khiến anh có thú đam mê với cây sáo trúc và những năm tháng chiến tranh chống Mỹ, từng là diễn viên trong đội văn nghệ xung kích của nhà máy đi phục vụ chiến trường. Thế rồi sau đó cũng túc tắc đi nâng cao thêm về nhạc lý, về kỹ thuật biểu diễn ở Nhạc viện Hà Nội. Với anh, thực ra cũng chỉ là để thỏa mãn niềm đam mê mà thôi. Năm đó có đoàn nghiên cứu, sưu tầm các môn võ cổ truyền về tỉnh Bắc Giang vì biết rằng nơi đây vốn có môn võ sáo của nghĩa quân Đề Thám từng làm quân địch bạt vía kinh hồn ở vùng rừng núi Yên Thế. Các chiêu thức của môn võ này lạ và độc đáo lắm. Người ta kể lại rằng: xưa kia bọn giặc cỏ trá hình nhan nhản trong các bản làng, những dịp hội hè

. Nghĩa quân Đề Thám đã dùng cây sáo sắt vừa để biểu diễn làm ám hiệu cho nhau qua từng loại tiết tấu âm thanh, vừa là vũ khí để khi cần là có thể biến thành côn, kiếm đánh nhau. Võ sáo đã được đưa vào danh sách nghiên cứu, bảo tồn và Trịnh Như Quân được chọn là người để phục hồi lại những ngón võ có nguy cơ mai một này. Nhiều người bảo anh gặp may. Anh cũng cho là như vậy. Nhưng đồ rằng, vận may này không phải ai cũng có thể đón nhận và phát huy được. Bởi chọn một người để khôi phục lại môn võ cổ truyền này thì phải hội tụ nhiều yếu tố. Chả gì anh cũng đã từng là nghệ sĩ độc tấu sáo, đã từng luyện tập võ từ nhỏ. Thế là từ đó anh âm thầm, lặng lẽ sưu tầm, nghiên cứu những bài bản của tiền nhân, cải tiến, phát triển cho nó nghệ thuật hơn, thẩm mỹ hơn, tạo ra bài biểu diễn võ sáo in đậm dấu ấn cá nhân của mình. Hiện nay anh là ủy viên Liên đoàn võ thuật tỉnh Bắc Giang, tên tuổi anh cùng bài võ sáo Thiết địch thần phong đã được nhiều người biết đến. Nhưng điều khiến người ta khâm phục là sự dũng cảm đi tới tận cùng của sự sáng tạo. Cho đến lúc này, anh cũng chẳng ngờ được rằng mình đã làm được những điều kỳ diệu như thế với cây sáo sắt.

Trước kia, sáo sắt sử dụng trong bài võ sáo chỉ dài 60 phân, nặng 0,3kilôgam, nhưng đến nay cây sáo sắt của anh đã nâng lên dài 1 mét, nặng 0,9 kilôgam. Nghe thì có vẻ đơn giản, bình thường, nhưng để thay đổi về độ dài và trọng lượng, việc chỉnh cho âm thanh chuẩn là vô cùng phức tạp. Cứ thử hình dung xem, vẫn cứ cách cấu tạo khuông lỗ như thế, chuyển sang cây sáo sắt dài hơn, nặng hơn và dày hơn – người nghệ sĩ sẽ phải tỉ mỉ tới mức nào.

Giũa rồi thử, hàng trăm lần từng phần nghìn milimet để tạo ra được thứ âm thanh chuẩn xác quả là gian nan. Thành công nhất mà anh cảm thấy mãn nguyện là đã làm cho cây sáo sắt của mình tấu lên được tông đô trưởng và có thể hòa tấu được với dàn nhạc điện tử. Theo anh, biểu diễn võ không khó, nó cũng chỉ là những chiêu thức của các môn phái võ. Cái khác của trường phái võ sáo là phải kết hợp âm nhạc với võ thuật. Cái khó của nó là phải vừa kết hợp đánh võ bằng cây sáo sắt, lại vừa biết thổi sáo sắt. Anh cũng đã từng đào tạo học trò, nhưng vẫn chưa tìm được đệ tử ưng ý, có người theo đến 3 năm mà vẫn chưa biểu diễn được.

 Chơi sáo trúc, luyến láy cho hay, nâng lên đến những nốt cao đã là khó. Nhưng thổi sáo sắt đòi hỏi phải có kỹ thuật trong vận khí, tức là phải biết lấy hơi liền một mạch, khí lực phải khỏe và thăng bằng mới đủ hơi để thổi. Vì khác với sáo trúc, thổi nhẹ là bật ra âm thanh ngay, nhưng với sáo sắt, âm thanh phát ra chậm hơn và cần hơi khỏe.

Nhưng cái thú vị hơn trội của sáo sắt là khi đã đưa được lên tông đô trưởng thì âm thanh rất vang, có cảm giác như âm thanh từ núi rừng vọng ra. Để đạt trình độ vừa múa võ, vừa biểu diễn sáo như anh thì phải biết vận khí, tức là điều động khí lực đến bất cứ nơi nào trên thân thể để công thủ, khi đó có thể chịu đựng được bất cứ va chạm mạnh nào, phối hợp đánh bằng nghị lực, khí lực dồn theo cánh tay mà thoát ra ngoài truyền thẳng vào đối phương.

Vì thế, để chơi được bài võ sáo cực kỳ tốn sức, vừa vận khí vào bài biểu diễn võ trên nền nhạc đệm cùng cây sáo sắt nặng gần 1 kilôgam, rồi ngay lập tức lại phải biểu diễn sáo trong sự kết hợp uyển chuyển liên hoàn. Thế nhưng, chưa dừng lại ở đó, giờ đây anh đang mày mò thử nghiệm với cây sáo sắt nặng tới 2,7 kilôgam, thân dày 6 milimet (sáo trúc chỉ dày 2 milimet). Quả là một sự thách đố ghê gớm bởi chiều dày của thân sáo tăng lên đồng nghĩa với việc đòi hỏi phải có công lực và khí lực mạnh mẽ mới có thể thổi được. Anh bảo: Làm được cây sáo nặng 0,9 kilôgam đã khó, sang đến cây sáo này anh phải bỏ công sức rất nhiều, khó nhất vẫn là giũa các lỗ sáo sao cho âm thanh phát ra vẫn phải chuẩn và đạt được âm vực cao.

Đến giờ này, anh đã thành công trong việc chế tạo cây sáo “độc nhất vô nhị” Việt Nam về trọng lượng. Anh bảo 3 tháng nữa anh sẽ cho xuất hiện trước công chúng bởi anh còn đang cố gắng tập luyện đưa lên tới nốt phá 3 gạch (tức là tông cao nhất). Để có được thành quả này, ngoài những yếu tố kỹ thuật hết sức cần thiết, có thể nói anh còn là một nghệ sĩ đích thực. Anh đã mang nguyên vẹn tình yêu, niềm đam mê nghệ thuật của mình vào công việc. Bằng cách ấy, anh đã mang đến cho khán giả những âm hưởng phức hợp thông qua khả năng diễn đạt chính xác từ những đạo cụ sáng tạo trên cơ sở những dữ liệu tưởng như là phi vật lý. Trong con người anh, niềm đam mê nghệ thuật là điều gì đó tự nhiên như cây cỏ.

Nhìn anh nhỏ bé nâng trên tay cây sáo nặng trĩu, có lúc lại chỉ giữ thăng bằng trên mấy đầu ngón tay, vừa thổi, vừa vuốt âm thanh trên những nốt sáo mới thấy sự tập luyện của anh phải bền bỉ lắm mới đạt được trình độ điêu luyện như vậy. Bởi với cây sáo này, người bình thường muốn nhấc được và giữ thăng bằng đưa lên ngang miệng cũng phải dùng 2 tay. Nghe âm thanh của nó mềm mại, quyến rũ thế đấy, nhưng công lực của nó rất mạnh, nó có thể đập vỡ 1 kiêu gạch (200 viên) và đập gẫy cây cột “phi” 100. Ngắm cây sáo sắt da đen nhánh như nòng súng, bên trong lõi là thứ thép xám, gặng hỏi loại này sao không sản xuất đại trà? Dường như muốn giấu bí quyết nhà nghề, Trịnh Như Quân chỉ bảo: đây là loại thép khó kiếm, nó là các bộ phận trong máy móc cách đây mấy chục năm. Mà có hiếm mới quý và độc đáo, anh đã làm thử trên những ống inox, tuýp nước nhưng đều thất bại. Được biết, sau khi ra mắt công chúng cây sáo sắt này, anh còn có ý định làm một cây thiết bản dài 1,6 mét để biểu diễn trường côn.

Nguyện vọng của anh là muốn làm phong phú thêm nền võ thuật Việt Nam bởi trong quá trình nghiên cứu, lang thang trong các bản làng sưu tầm, vẫn còn nhiều điều mà anh ấp ủ muốn truyền dạy lại cho thế hệ sau.

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 1:18

rated by 0 users

VÀO ĐÂY XEM THÊM VỀ TIÊU SHAKUHACHI :

http://www.oldcottage.net/vuonthien/nhacthien/nhacthien.html

NHẠC THIỀN Lê Tấn Tài

Âm nhạc được phổ biến rộng rãi trong các lĩnh vực sinh hoạt của con người . Nhạc buồn khiến người sầu thương, nhạc hòa tấu làm người vui vẻ, quân nhạc thì phấn chấn, thánh nhạc tạo nên sự an tĩnh..... Âm nhạc không có sự ngăn cách giữa người và ta, nó thông suốt từ trong ra ngoài và từ xưa tới nay. Âm nhạc còn là một thứ ngôn ngữ chung của thực tại : không luận là tiếng gió thổi, tiếng mưa rơi, tiếng suối chảy róc rách, tiếng cá lội tung tăng, tiếng côn trùng râm rang, tiếng cầm thú gầm rống; cả đến tiếng khóc , tiếng cười , tiếng nỉ non hay tiếng la hét của con người . Nhạc tự nhiên được hình thành dưới sự cộng hưởng không đều của những tần số âm thanh ấy. Âm nhạc chính là một nghệ thuật chân thiện mỹ , là một mầu nhiệm của nhân sinh. Nhạc hòa âm với tiếng động "Summer Jungle" Một chút âm thanh , sắc màu thiên nhiên sẽ giúp giảm bớt áp lực căng thẳng sau những giờ làm việc. Và không cần phải tìm đâu xa, tiếng ầm vang của thác nước, tiếng róc rách mưa rơi, tiếng rì rầm sóng biển ... sẽ đi thẳng vào tâm hồn của con người. Ðó là điều mà nhạc thiền muốn đem lại cho mọi người . Bởi thế , nhạc thiền giản dị , huyền bí , ngân nga , thánh thót. Nhạc như từ một miền xa xôi huyền hoặc đến thật gần gũi và yên bình, như tâm hồn của một kẻ tha phương lạc bước đã tìm được lối về . Người ta nhận thức được cái thế giới hiện nay mà họ đang sống quá ồn ào, chật hẹp, đầy áp lực ... Nhạc thiền đem lại thư giãn, để con người đừng cuốn trôi theo những lo toan , để không bị nhận chìm hoặc đánh mất mình trong những mối bận tâm lo nghĩ đó. Hãy để tâm tư mình thật thanh thản, khi tâm hồn tĩnh lặng sẽ là lúc trái tim cởi mở. Bản chất của thiền hay zen là vắng lặng , đơn thuần ,thanh khiết. Lý do đơn giản là con người cần tìm thấy sự yên tĩnh đó ở trong bản thân mình. . . Từ hư vô đến hiện hữu cuộc đời. Và từ hiện hữu trở về với hư vô. Ðó là một lộ trình quen thuộc của cuộc sống mà ai cũng phải trãi qua. Zen vẫn được coi là một triết thuyết mang nhiều tính hiện sinh nhất. Bắt đầu bằng chữ sát-na, một đơn vị thời gian cực nhỏ. Phải biết sống hết mình trong mỗi sát-na của thực tại. Từ mỗi cái ăn, cái uống, cái đi đứng, nằm ngồi : không làm việc này mà nghĩ đến việc khác. Ðó là thiền đích thực . Nếu tâm được tĩnh lặng thì con người sẽ nhìn thế giới khác đi, nhìn cuộc sống khác đi. Nhạc sáo Shakuhachi do John Kaizan Neptune trình tấu khúc Tsuru no Sugomori 9 (Tổ Sếu) Từ các thế kỷ trước các thầy tế lễ Phật giáo của Nhật Bản đã nhận thức được mối tương quan mật thiết giữa âm nhạc và con người và đã sáng tạo ra một nhạc khí để tấu lên khúc nhạc zen như là âm thanh thư giãn cho tinh thần và cơ thể. Và cho dù bạn có thích nhạc hay không , nó vẫn làm tâm bạn lắng đọng hơn . Theo truyền thuyết, Kyochiku - một thầy tế lễ - người sáng lập môn phái thiền Myoan đã mê đi trong khi thực hành thổi sáo trong ngôi đền ở Ise. Ông mơ thấy mình đơn độc trên một chiếc thuyền giữa biển đầy mù sương và nghe một âm thanh lạ từ trên trời. Khi sương tan dần , ông lại nghe một âm thanh kỳ diệu khác . Tỉnh dậy , ông lập tức thể hiện những âm thanh bí ẩn đó vào trong các dụng cụ bằng tre, và tạo ra ba khúc nhạc : "Koku" (trống trời), "Kyorei" (chuông trống), và "Mukaiji" ( biển sương) . Ðó là "Ba tấu khúc xưa" rất đặc trưng và mẫu mực cho nhạc thiền "Koku" - một điệu nhạc thanh thản và trầm lặng, được chơi với một nhạc cụ có độ trầm nhất. Dòng nhạc nầy coi như thể hiện được quan niệm Hư Vô của Phật giáo. Nhạc cụ truyền thống tiêu biểu làm bằng tre ở Nhật là cây sáo Shakuhachi ( nghĩa đen là một thước tám = 1.8 feet = 30.3cm ). Du nhập vào Nhật từ Trung quốc khoảng cuối thế kỷ thứ 7, sáo trúc Shakuhachi phát triển ở Nhật như một nhạc cụ độc đáo, gợi lên một âm hưởng sâu lắng trong tâm hồn. Sáo nầy làm từ giống tre Madake. Sáo Shakuhachi trở thành mẫu mực xác định các nhạc cụ truyền thống với tiêu chuẩn chiều dài là 54,5 cm. Nhạc công sẽ thổi vào phần đầu ống để sáo phát ra tiếng. Shakuhachi có 4 lỗ ở phía trước và 1 lỗ ở phía sau, vì vậy đôi khi người phương Tây cũng gọi nó là "sáo tre 5 lỗ". Năm cái lỗ này đủ để tạo ra các nốt trong mọi âm vực; trên thực tế, số lượng lỗ thổi nhỏ đã khiến âm thanh của shakuhachi trở nên réo rắt, đôi lúc khá chói tai.Tuy rất đơn giản, nhưng cây sáo Shakuhachi đòi hỏi người chơi không chỉ tập trung cao độ ở chiếc môi mà phải rất thành thạo trong việc kiểm soát hơi thổi (phải thổi trong 117 nhịp thở) . Sáo Shakuhachi không được coi như là một nhạc cụ nhưng chủ yếu như là một công cụ tinh thần độc quyền của môn phái Zen sáo tre. Ðây là nhạc cụ truyền thống của Nhật Bản được các thiền sư Komusou (nghĩa đen là "nhà sư hư vô" ) ngày xưa hay thổi các bản nhạc thiền gọi là honkyoku khi đi hành thiền . Phong cách chơi sáo chủ yếu theo truyền thống của đền Myoan ( nghĩa đen là "ánh sáng và tối tâm" ) ở Kyoto . Ðây là một cách thế biểu hiện Zen chủ trương loại bỏ các hình thức bên ngoài. Âm thanh chính của nó là " tiếng thì thào của gió qua động tre " dùng để thư giãn và thiền. Sáo tre hay sáo zen là một nhạc cụ được sáng tạo một cách bất ngờ , đơn giản - nhạc cụ để thổi , nó không có nốt bấm giống như sáo tây , không giống như cây clarinet hoặc saxophone , không giây như cây guitar hay vĩ cầm , bên trong không giống như dương cầm hay organ . Ðơn giản như vậy nhưng sáo zen trong tay các bậc thầy có thể trình tấu một loạt các âm thanh từ đơn giản đến phức tạp và truyền cảm như tiếng nói của con người , dựa trên trực quan và tinh thần của người biểu diễn . Diễn đạt âm thanh là để đạt cao trình độ phát triển của tinh thần, như Basho giảng dạy, "Tìm hiểu về các cây thông từ cây thông, tìm hiểu về tre từ tre." Với ý nghĩa nầy , nhạc Phật Giáo Trung Hoa hay Việt Nam không phải là nhạc thiền mà là nhạc đạo với những tấu khúc du dương, giai điệu trầm bổng trong khi tán tụng hoặc nghi thức trong các pháp hội. Nhạc Phật Giáo Trung Hoa Thập niên 1970 nhạc thiền được truyền sang Tây Phương . Ðó là hiện tượng nhạc Newage ( Thời Ðại Mới). Khi mới xuất hiện , Newage chỉ được xem như là một hiện tượng mới, chưa có nhiều ấn tượng. Người ta chỉ xem nó như là một cái gì mới trong một thế giới nhiều cái mới ( jazz, rock, trào lưu hippi cũng vừa ra đời trước đó không lâu ). Người nghe, người xem, thậm chí cả những nhạc sĩ tạo ra nó cũng chẳng hiểu gì về ý nghĩa của Newage cả. Đơn thuần, người ta chỉ xem nó là một loại nhạc có nhiều màu sắc, một hình thức kết hợp nhiều kiểu truyền thống khác nhau để tạo thành một cái mới . Sự xuất hiện của dòng nhạc thiền hiện đại xuất phát từ Newage ( còn có tên gọi là nhạc suy niệm - meditation music ) đã đáp ứng đầy đủ những mong ước của thính giả. Thật vậy! Nó là một thể loại nhạc dễ nghe, êm dịu, sâu lắng chinh phục được người nghe. Thính giả thì có nhiều lứa tuổi khác nhau. Ðối với giới trẻ, thì đây là loại nhạc làm cho họ cảm thấy thoải mái, dễ chịu, xoa dịu những kích động của tuổi trẻ. Với người lớn tuổi thì đây là một thế giới âm nhạc dành riêng cho họ, để họ có thể trầm tư, suy tưởng, hay có một trạng thái cảm xúc nào đó. Âm điệu thiền vị, nhạc khúc hài hòa có sức tác dụng rất lớn đối với vấn đề chuyển hóa nhân tâm . Nhạc meditation Newage bắt nguồn từ sự chuyển động về tinh thần của thuyết Thần học (Theology) cuối thế kỷ 19 , là đưa con người vào thế giới của tâm linh, từ chối sự phát triển của thế giới. Tuy nhiên, ý nghĩa của Newage không phải điều mà thần học nhắm tới, mà đó là sự kích thích, gợi mở những tâm hồn, những trái tim hướng về bản chất tự nhiên của con người nhằm cứu vãn một thế giới đầy rẫy bất công, chiến tranh, bệnh tật, thiên tai ... Ðiều cốt yếu của Newage là phải đạt được sự thuần khiết trong tâm hồn ! Nói một cách khác , nhạc meditation có tác dụng làm thư giản con người trong cuộc sống hiện tại quá bận rộn, phức tạp mà chính con người không thể thay đổi để theo kịp với lối sống đó. Nhạc tâm linh ( inspiration music - đưa người vào thế giới tâm linh , phát triễn đức tin) và nhạc trị liệu ( healing music - liệu pháp tâm lý thường dùng để trị liệu , làm thư giản , giảm căng thẳng cho bệnh nhân ) cũng phát xuất từ phong trào nhạc Newage nhưng không phải là nhạc thiền . Nhạc meditation dùng âm thanh đưa người nghe thoát ra khỏi trạng thái hiện tại. Từ âm thanh dẫn đến những hình ảnh rộng lớn, cả đến những chi tiết nhỏ bé cũng được phô diễn . Nhạc meditation đã tạo ra một không gian thực sự bằng âm nhạc. Những giai điệu có nhịp điệu và âm thanh sống động diễn đạt những chuyển động như bay, lượn, lướt .... những âm thanh ngoài trời tự nhiên như tiếng chày giả gạo mơ hồ đêm trăng , sóng vỗ rì rào ngoài biển khơi , gió thoảng vi vu , tù và xa vọng, hồi trống thu không , lá rơi nhẹ bên thềm vắng , võng đưa kẽo kẹt trưa hè yên tỉnh , ếch nhảy đơn độc khô khan trong ao thu , đêm khuya mưa rơi tí tách , nước chảy róc rách bên khe suối , chuông ngân vọng từ chùa xa ...các ấn tượng âm thanh ấy trong mọi trường hợp, đưa con người thoát khỏi cái ô trược của thể xác hoặc ít nhất cũng giúp họ tách khỏi môi trường âm thanh phức tạp ồn ào thường ngày. Loại âm nhạc này đẩy mạnh một sự chuyển động tâm linh ở bên trong người nghe như nhà tâm lý học P.M.Hanel nói : " Đó là một thứ âm nhạc: một sự trầm tư, một điều kỳ diệu, một loại ma thuật để hấp thụ tinh thần, cải tạo tâm trí , thậm chí giúp người nghe tự giải mã chính mình ..." Chắc chắn một điều nhạc Meditation đã thể hiện tính thiền. Giai điệu, tiết tấu đều đặn, không sôi nổi, vận hành một cách êm ái, nối tiếp nhau, không quá sâu lắng , không loạn nhịp hòa âm của Suy Niệm ( Meditation) , thể hiện những âm thanh ẩn trong thế giới tự nhiên như : tiếng nước chảy, tiếng chim, tiếng côn trùng, hoặc nhiều thứ được kết hợp với nhau trong một bản hòa âm chặt chẽ để phục vụ tối đa cho mục đích thiền định. Nói đó là nhạc thiền hiện đại cũng không có gì sai . Bản Zen Breakfast của nhạc sĩ Karunesh là một điển hình . Green World - Zen Breakfast Nhạc Karunesh Bây giờ, chắc hẳn những người nghe nhạc đã có câu trả lời cho câu hỏi :" Vì sao trong cuộc sống hiện đại này lại cần đến một thể loại nhạc như vậy" . Đó cũng chính là cái hay khi nó kết hợp được một không gian mờ ảo, giữa sự tồn tại giữa ánh sáng và bóng tối, người nghe có một cảm giác hoàn toàn tỉnh thức . Cho dù con người đang làm việc hay đang mệt mỏi vì cuộc sống, nhạc meditation có thể song hành cùng bạn. Nó không phải sự cảm nhận bằng tiếng gió, không phải những giọt sương đàn Harp , ấy vậy nhiễm vào đầu lúc nào cũng không hay biết. Để rồi sau cùng mang lại cảm giác phấn khích , sảng khoái và tỉnh thức . Nhạc meditation không phải là một thể loại nhạc thời trang hay thương mại. Nó chỉ dành cho những người cần những cảm xúc thật sự, suy nghĩ đúng đắn về bản chất con người và xã hội. Âm nhạc có thể làm tâm mê muội , hôn trầm nhưng cũng có thể nâng cao thiền . Nhạc thiền vì vậy có tính chất đơn giản , dịu dàng và yên bình , theo nhịp điệu nhẹ nhàng của thiên nhiên , không chát chúa , phấn khích , cuồng loạn hay hôn trầm ... Khi thưởng thức một bản nhạc thiền , thính giả cảm thấy có nhiều khoảnh khắc im lặng hơn là âm thanh . Nói một cách khác nhạc thiền phải tràn ngập sự trầm lặng , thanh thản . Nó là tiếng vọng của im lặng , trong mỗi giai điệu đều bao hàm một bản hòa âm chứa đầy ý nghĩa. Nhạc thiền không có gì hơn là thể hiện những cảm nhận trực giác từ bên trong của nhạc sĩ , một con người đã trực ngộ với thiên nhiên và vũ trụ . Âm nhạc hiện diện nội tại trong con người , nghệ sĩ trình diễn là cơ hội để mở cho con người một sự khai ngộ . Zen Garden Nhạc Kokin Gumi

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 1:23

rated by 0 users

http://quangnamnews.org/qn/tintuc-luu-4389.html 

Đinhtúk mùa xuân ở Đăktà Vâng

 14.01.2008 Mỗi dịp lễ hội Choóc đay, mừng nhà mới, cưới, hỏi... những âm thanh trầm bổng của đinhtút- một loại sáo gồm 6 ống rất độc đáo lại vang lên giữa non cao, lan tỏa khắp làng Đăktà Vâng, xã biên giới LaDêê của huyện Nam Giang. Cũng như các dân tộc sinh sống trên dải Trường Sơn - Tây Nguyên, cộng đồng người Tàriềng (một nhánh của dân tộc Giẻtriêng) ở đây đã sáng tạo và lưu giữ những giá trị văn hóa - nghệ thuật vô cùng phong phú và đặc sắc

. Mùa xuân lễ hội Choóc đay “Choóc đay”, tiếng Tàriềng nghĩa là lễ hội lớn. Hằng năm, khi những tia nắng ấm mang mùa xuân tới, dòng suối Đăktà pooi trong vắt in bóng cây xanh, những con chim ch'rao bay về đậu trên mái nhà moong (nhà sinh hoạt cộng đồng làng) hót líu lo và cái rẫy lúa, rẫy bắp mơn mởn xanh, thì cộng đồng người Tàriềng và các dân tộc anh em sinh sống cộng cư ở làng Đăktà Vâng vào mùa hội Choóc đay. Đây là dịp để tiếng đinhtúk của người Tàriềng trầm bổng vang lên hòa với cồng chiêng cùng những điệu múa vui tươi đầy sức sống của những người con trai, con gái trong làng. Bộ đinhtúk gồm 6 ống sáo của người Tàriềng. Để chuẩn bị cho lễ hội Choóc đây, nhiều người lên rừng săn con thú, hái rau hay ra suối bắt cá, người ở nhà chuẩn bị củi đốt và gạo nếp để nấu bánh. Rượu tàvak, rượu cần ủ đầy nhà. Không có trâu thì làng làm heo “hết lớn”. Rượu thịt có đủ cho dân làng một bữa no say mừng ngày hội lớn.

Trước đó vài ngày, già làng Zơrâm Ớt dẫn cháu lên rừng tìm loại trúc về làm đinhtuk. Khi công việc chuẩn bị chu đáo, đinhtúk cũng đã làm xong, làng Đăktà Vâng tưng bừng vào mùa lễ hội Choóc đay. Sáng sớm tinh mơ, dân làng mặc váy áo thổ cẩm rất đẹp tập trung tại sân nhà moong trong tiếng cồng chiêng, tiếng đinhtúk trầm bổng. Sau những nghi thức cúng Giàng, cúng thần linh, đất trời... phù hộ cho dân làng một mùa bội thu, trai gái trong đội đinhtuk của làng cùng nhảy múa các bài đinhtúk truyền thống. Ai không nhảy múa thì uống rượu chuyện trò vui vẻ. Rượu làm cho mọi người cởi mở hơn, hòa đồng hơn, hưng phấn lắc lư theo nhịp đinhtúk trầm bổng giữa non cao... Trầm bổng đinhtúk Tàriềng Đinhtúk là loại sáo có 6 ống dài ngắn, lớn nhỏ khác nhau được làm từ thân của một cây trúc. Mỗi ống một lóng, giữ nguyên một mắt, đầu kia vát 2 bên là nơi để thổi. Theo tên gọi của người Tàriềng, các ống đinhtúk theo thứ tự từ lớn đến nhỏ, từ dài đến ngắn gồm: Piđu, piđu 2, che, chăt, rơn 1 và rơn 2. Các ống nứa làm đinhtúk còn tươi, sau khi làm xong già làng Zơrâm Ớt thẩm âm và chỉnh sửa ngay những ống có âm thanh không chuẩn. Điều thú vị là Zơrâm Ớt không qua trường lớp âm nhạc nào. Khả năng thẩm âm là do kinh nghiệm của những nghệ nhân đi trước truyền cho cộng với niềm đam mê và đôi tai cực thính. Già làng Zơrâm Ớt truyền nghề làm đinhtúk cho con cháu trong làng. Loại trúc làm đinhtúk mọc đầy trên những cánh rừng quanh làng Đăktà Vâng. Nhưng không phải cây nào cũng làm được loại đinhtúk đúng kỹ thuật, cho âm điệu hay. Trong số những cây trúc ấy, già làng Zơrâm Ớt chọn một cây đáp ứng được các yêu cầu như thẳng nhất, sáng màu và da láng, các mắt không bị hư và đủ độ dài để làm đinhtúk. Theo Zơrâm Ớt, trước đây, đinhtúk của người Tàriềng nói riêng, cộng đồng Giẻtriêng nói chung thường là những ống lớn và dài hơn các ống đinhtúk hiện nay. Nhưng thổi được những ống đinhtúk như thế phải là những nghệ nhân có kỹ thuật cao và sức khỏe tốt. Bộ đinhtúk hiện nay nhỏ hơn, các ống trúc cũng ngắn hơn nhưng cũng thông dụng, dễ sử dụng với nhiều người. Nghệ nhân trình diễn đinhtúk phục vụ lễ hội văn hóa ở Đăktà Vâng gồm 8 người, trong đó có 6 người thổi đinhtúk và 2 người hòa điệu cồng chiêng. Trong trình tấu, nghệ nhân phụ trách ống đinhtúk ngắn nhất thổi trước, tiếp đến các ống lớn hơn mới thổi. Ống đinhtúk dài nhất được tấu sau cùng. Có thể chia 6 ống đinhtúk làm 3 cặp. Trong trình diễn thì cặp ngắn nhất thổi trước, kế đến là cặp trung và cặp dài nhất thổi sau cùng. Tùy theo từng bài đinhtúk mà 6 người thổi hòa âm với nhau thành 8 giai điệu, gọi là 8 bài đinhtúk.

Đinhtúk là loại nhạc cụ không thể thiếu trong các lễ hội và sinh hoạt đời sống lao động sản xuất của người Tàriềng. Những mùa lễ hội Choóc đay, mừng nhà mới, mừng cưới hỏi... cả làng góp của góp công tổ chức lễ hội lớn. Âm nhạc chủ đạo trong các lễ hội lớn ấy là đinhtúk. Tuy nhiên, trong quá trình sống cộng cư cùng các dân tộc khác như Cơtu, Ve... người Tàriềng đã tiếp thu có chọn lọc nghệ thuật cồng chiêng, dùng cồng chiêng hòa âm với đinhtúk. Sự kết hợp giữa đinhtúk với cồng chiêng làm cho không khí lễ hội sôi động hơn, âm điệu đinhtúk thêm trầm bổng, thanh thoát hơn. Bên cạnh việc sáng tạo và gìn giữ nghệ thuật trình diễn nhạc cụ đinhtúk, bao đời nay, dân làng Đăktà Vâng và cộng đồng dân tộc Tàriềng ở Quảng Nam cũng đã sáng tạo, bảo tồn và phát huy các vũ điệu đinhtúk trong sinh hoạt văn hóa lễ hội và cộng đồng. Những điệu múa ấy gồm: da dă, pê lách, túk chêêm hoong, troong zục, trơn lăil, kpiêu zưc zăih, tăkla zu và điệu múa trung gian giữa tăkla zu với da dă. Điệu múa trung gian này làm cho mạch vũ điệu trong lễ hội luôn tiếp diễn. Sự chuyển hóa linh hoạt và uyển chuyển giữa các bài đinhtúk và giữa các bài múa với nhau là sáng tạo thông minh, giàu xúc cảm và thể hiện tâm hồn phóng khoáng của người Tàriềng. Xây dựng làng văn hóa Điệu múa túk chêêm hoong ở Đăktà Vâng, xã LaDêê (Nam Giang). Làng Đắktà Vâng có 49 gia đình với 287 người. Từ năm 2001, đồng bào Tàriềng, Ve và Cơtu trong làng tích cực hưởng ứng cuộc vận động xây dựng làng văn hóa. Nhờ đó, cuộc sống dần ổn định, những sinh hoạt văn hóa của đồng bào được gìn giữ và phát huy có hiệu quả. Ngoài công việc nương rẫy, làm ruộng lúa nước..., những lúc rảnh rỗi, các nghệ nhân đinhtúk ở Đăktà Vâng thường truyền đạt lại cho con em nghệ thuật đinhtúk truyền thống của dân tộc mình.

Đội đinhtúk thiếu nhi của làng Đăktà Vâng hiện có 30 em. Mỗi tuần 1 buổi, các em tập trung tại nhà moong của làng để được nữ nghệ nhân Tơngôl Bốn tập những điệu múa đinhtúk. Thằng bé Zơrâm Ba vẫn thường theo nghệ nhân Zơrâm Ớt lên rừng tìm cây trúc làm đinhtúk mỗi dịp làng có lễ hội Choóc đay. Mỗi tuần một đêm, các thành viên trong làng tập trung tại nhà moong để nghe phổ biến các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước, địa phương; tình hình trật tự - xã hội, an ninh biên giới của làng, của xã.

Đồng bào trong làng cùng nhau bàn chuyện làm ăn. Già làng, các đoàn thể xã hội thường xuyên vận động bà con thực hiện tốt các tiêu chí xây dựng làng văn hóa, gia đình văn hóa. Người Tàriềng cùng với đồng bào các dân tộc Ve, Cơtu, Kinh trong làng trong xã có truyền thống đoàn kết, yêu thương giúp đỡ nhau từ xưa đến nay. "Dân mình phải chăm chỉ làm cái nương cái rẫy, trồng cây lúa nước, nuôi con bò, con heo để cuộc sống khá lên. Phải gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc mình, quyết tâm cùng nhau xây dựng thôn bản văn hóa ngày càng tốt hơn" - già làng Zơrâm Ớt bảo thế. Đến làng Đăktà Vâng vào dịp Choóc đay, sẽ được hòa chung niềm vui lễ hội với đồng bào. Trong âm điệu đinhtúk trầm bổng véo von, trong men nồng tàvak mềm môi và những điệu múa da dă, pê lách, túk chêm hoong... mới thấy đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào vùng biên này thật phong phú.

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 19:07

rated by 0 users

Vì sao tre nứa không tiếp tục to mãi?

Tre nứa chỉ lớn tới một điểm nào đó rồi già đi và chết.

Có những loài cây dường như không có tới hạn lớn. Trẻ đã đành, nhưng già rồi mà chúng vẫn không ngừng phình ra. Xà cừ chẳng hạn, lúc mới trồng chỉ bằng chiếc đũa, rồi mỗi năm một to cao hơn. Sau 10 năm, phải 2 người mới ôm hết vòng thân của nó. Tre nứa không thế, chúng lớn đến một mức nào đó rồi... "chột", chỉ già đi mà thôi.

Lý do vì tre nứa là cây một lá mầm, còn các cây thân gỗ khác phần lớn là cây hai lá mầm. Cấu tạo của hai loại cây này rất khác nhau. Điểm chủ yếu nhất là thân cây một lá mầm không có lớp thượng tầng.

Nếu cắt một lát mỏng ngang qua thân cây hai lá mầm, dưới kính hiển vi có thể quan sát thấy từng bó mạch gỗ. Lớp ngoài bó mạch gỗ là phloem, lớp trong là xylem, giữa lớp phloem và xylem là lớp thượng tầng. Đừng coi thường lớp thượng tầng mỏng đó, thân cây to lên được là nhờ có nó. Lớp thượng tầng rất năng động, hàng năm nó đều phân chia tế bào, sản sinh ra lớp phloem và xylem mới nên thân cây cứ mỗi năm lại to dần ra.

Còn nếu cắt ngang một lớp mỏng qua thân cây một lá mầm, ta cũng sẽ thấy các bó mạch gỗ, lớp ngoài cũng là lớp phloem, bên trong cũng là lớp xylem nhưng lại không có lớp thượng tầng, vì thế thân cây một lá mầm chỉ phát triển từ khi bắt đầu mọc ra, đến một mức độ nhất định sẽ không to thêm nữa.

Tre nứa to đến mức nào? Ở huyện Phụng Tân, tỉnh Giang Tây Trung Quốc, có một cây bương cao 22 m, chu vi vòng ngọn là 58 cm, chu vi vòng gốc là 71 cm, có thể coi là vua của loài tre nứa. Ngoài tre nứa ra, lúa mỳ, lúa nước, cây cao lương, cây ngô đều là cây một lá mầm, cho nên thân cây phát triển đến một mức độ nhất định sẽ không to thêm nữa.

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 19:18

rated by 0 users

Nhạc khí của người Trường Sơn - Tây Nguyên, trừ cồng chiêng, thảy đều có nguồn gốc từ rừng, được chắt lọc từ rừng; trong đó, đa dạng nhất là đàn - những "linh vật" đang mỏng manh theo... rừng. May mà Gia Lai còn một người nửa đời mải miết ruổi theo... hồn tre nứa.

Rơ Chăm Tih đang chơi đàn ting ning (đàn goong).

Đứa con của Yàng
Tôi có duyên tận mắt nhìn những ống nứa thô thoát xác từ bàn tay tài hoa của Tih; chỉ với con dao cán dài lưỡi nhỏ vểnh ngược là vật gia dụng trong mỗi gia đình Jrai, những "linh vật" của rừng lần lượt hiện hình: t'rưng, bru (sáo dọc), kník, ting ning (tức đàn goong, theo cách gọi của người Ba Na), đinh pơng.

Tih còn biết làm nhiều loại nhạc cụ ít phổ dụng khác như đing klok, brô amom, brô mong, hep brung, đing đek... Tinh xảo, tỉ mẩn như cách người con gái Jrai đan gùi, mà kỳ diệu, những âm thanh từ đó chuyển cả tiếng thở của rừng, tiếng réo rắt, nỉ non của con suối vặn mình ra khỏi rừng già, chở theo bao tiếng lòng con trai con gái.

Ở Tây Nguyên, người giỏi làm đàn không mấy ai đã giỏi chơi đàn; và ngược lại. Chỉ có một Rơ Chăm Tih, chơi đàn cũng nhuần nhuyễn như lúc đẽo, vạt, cắt, tỉa ống nứa vậy - bằng tất cả hồn và xác. Tih thổi "Lời ru trên nương" bằng bru nghe có tiếng sóng lúa rì rào lượn qua đồi, có tiếng suối róc rách mà tha thiết như tiếng nai mẹ lạc con. Tih vỗ đinh pơng trầm hùng thúc giục như âm hưởng hội làng; kéo kník (giống đàn cò nhưng chỉnh âm bằng vòm miệng) khắc khoải, da diết; chơi đàn ting ning 12 dây réo rắt, trữ tình quyện theo câu hát đối đáp của trai gái làng.

Đặc biệt khi Tih là chủ công t'rưng 16 ống trong dàn "hoà tấu" đàn tre cùng chúng bạn, trong trầm mặc của rừng với chút men rượu cần thì sự hưng phấn toàn thân, sinh động đến từng ánh mắt của Tih đã ám ảnh đến mức "cả làng không thể ngủ". Từ "Tỏ tình bên dòng suối" rộn ràng, trầm lắng, đến "Tắc kè tháng 5" sôi nổi giục bước chân người lên nương tra hạt sau những cơn mưa đầu mùa...

Tôi "thề" rằng chỉ với một chút mẫn cảm âm nhạc, nghe Tih chơi t'rưng, tất thảy những gì công chúng từng chứng kiến trên sàn diễn chỉ là một thứ Tây Nguyên xơ cứng mà thôi. Năm ngoái, Viện Âm nhạc VN trong chương trình truyền bá âm nhạc dân gian VN đã làm hẳn một VCD về "Nghệ sĩ dân gian dân tộc Jrai Tây Nguyên Rơ Chăm Tih" dài gần 60 phút. Dù "cátsê" cho hai ngày ngoại cảnh chỉ có 500 nghìn đồng nhưng Tih rất tự hào vì là người Jrai đầu tiên được "đi ra thế giới" theo cách đó.

Sống ở làng Jút, xã Ia Dêr, huyện Ia Grai, 29 tuổi nhưng Tih có tới 4 đứa con, đặt tên theo tên đàn; 29 năm trong thời đoạn mai một bản sắc Tây Nguyên nhưng Tih đã kịp có một thời niên thiếu tắm trong phong vị làng Jrai truyền thống. Mê nên từ nhỏ Tih lê la khắp vùng, tâm hồn Jrai thuần khiết thẩm thấu vào Tih. Tôi cho rằng, trong tất cả những nghệ nhân âm nhạc Jrai mọi người từng biết, Tih xứng đáng là tinh hoa của tinh hoa, nguyên thuỷ và nguyên bản.

"Ở làng nọ có Mtao (tù trưởng) giàu có. Trong làng còn có Ríc, chàng trai nghèo nhưng tài hoa, làm đàn và chơi đàn rất giỏi, lại có vợ rất đẹp. Mtao ngày nào cũng lân la ngồi cạnh xem Ríc "vót âm thanh" và chờ... Một hôm bị thanh nứa bật trúng mắt, Mtao lấy cớ bắt Ríc đền vợ. Thế là vì giỏi đàn mà Ríc mất vợ đẹp". Tih kể xong cười ha hả. Ý là vận vào mình. Nhưng vợ Tih chỉ tốt mà không thật đẹp. Siu May "bắt chồng" năm Tih 19 tuổi mà không cần nghe tiếng đàn nào; đơn giản vì Tih làm rẫy giỏi. Bây giờ cơ ngơi của Tih là nhà xây, máy xay xát, xe công nông, có tủ lạnh bán kem; có 1ha càphê, 1ha lúa nước, thuộc hàng khá giả trong làng. Nhưng Tih vẫn mê đàn hơn...

"Giám đốc" Rơ Chăm Tih
Tih là thường dân Jrai "ra khỏi làng" nhiều nhất. Năm 1991 nhập ngũ và nhanh chóng thành cây văn nghệ của Tỉnh đội; 1993 về làng, đến 1995 ngành văn hoá, du lịch "phát hiện" ra Tih, thế là triền miên hội diễn, hết toàn quốc đến toàn quân. Tih đã có 5 huy chương vàng, nhiều huy chương bạc và bằng khen thì vô số kể.

Khi "thế giới" trong mắt Tih rộng đến TP. Hồ Chí Minh (Hội diễn Gặp gỡ đất phương Nam - 2000), thì tư duy "làm ăn" đã hình thành: Tih thành người độc đáo nhất khi vừa chơi t'rưng, vừa chào mời những chiếc đàn nứa bé tẹo mà âm thanh thật chuẩn. Các diễn viên dân tộc khác, "ai đi qua cũng bụm miệng cười". "Doanh thu" lần ấy được non 400 nghìn đồng, bằng 7 cây đàn t'rưng.

Tih về làng thành người Jrai hiếm hoi biết kinh doanh; khởi nghiệp cùng bạn mở xưởng. Nói về quy mô "doanh nghiệp", Tih bảo mỗi ngày mình Tih có thể làm hoàn chỉnh 20 t'rưng, bình quân 25 nghìn đồng/chiếc, doanh số riêng lẻ này đã tới 500 nghìn đồng. Vả lại, nhiều người đặt hàng số lượng lớn, Tih cũng muốn "bung ra"; việc huy động vốn cũng dễ dàng, nhưng không dám ký hợp đồng vì thiếu người làm, và vì... "nhà vợ không cho", vẫn muốn Tih chí thú hơn với nương rẫy.

Lần "xuất ngoại" gần đây nhất của Tih là dự "Những ngày văn hoá Tây Nguyên" tại Hà Nội hồi đầu năm. "Được gặp Tổng Bí thư, được tặng huy hiệu Bác Hồ là em mừng nhứt rồi" - Tih khoe.
 

Đứa con của Yàng
Tôi có duyên tận mắt nhìn những ống nứa thô thoát xác từ bàn tay tài hoa của Tih; chỉ với con dao cán dài lưỡi nhỏ vểnh ngược là vật gia dụng trong mỗi gia đình Jrai, những "linh vật" của rừng lần lượt hiện hình: t'rưng, bru (sáo dọc), kník, ting ning (tức đàn goong, theo cách gọi của người Ba Na), đinh pơng.

Tih còn biết làm nhiều loại nhạc cụ ít phổ dụng khác như đing klok, brô amom, brô mong, hep brung, đing đek... Tinh xảo, tỉ mẩn như cách người con gái Jrai đan gùi, mà kỳ diệu, những âm thanh từ đó chuyển cả tiếng thở của rừng, tiếng réo rắt, nỉ non của con suối vặn mình ra khỏi rừng già, chở theo bao tiếng lòng con trai con gái.

Ở Tây Nguyên, người giỏi làm đàn không mấy ai đã giỏi chơi đàn; và ngược lại. Chỉ có một Rơ Chăm Tih, chơi đàn cũng nhuần nhuyễn như lúc đẽo, vạt, cắt, tỉa ống nứa vậy - bằng tất cả hồn và xác. Tih thổi "Lời ru trên nương" bằng bru nghe có tiếng sóng lúa rì rào lượn qua đồi, có tiếng suối róc rách mà tha thiết như tiếng nai mẹ lạc con. Tih vỗ đinh pơng trầm hùng thúc giục như âm hưởng hội làng; kéo kník (giống đàn cò nhưng chỉnh âm bằng vòm miệng) khắc khoải, da diết; chơi đàn ting ning 12 dây réo rắt, trữ tình quyện theo câu hát đối đáp của trai gái làng.

Đặc biệt khi Tih là chủ công t'rưng 16 ống trong dàn "hoà tấu" đàn tre cùng chúng bạn, trong trầm mặc của rừng với chút men rượu cần thì sự hưng phấn toàn thân, sinh động đến từng ánh mắt của Tih đã ám ảnh đến mức "cả làng không thể ngủ". Từ "Tỏ tình bên dòng suối" rộn ràng, trầm lắng, đến "Tắc kè tháng 5" sôi nổi giục bước chân người lên nương tra hạt sau những cơn mưa đầu mùa...

Tôi "thề" rằng chỉ với một chút mẫn cảm âm nhạc, nghe Tih chơi t'rưng, tất thảy những gì công chúng từng chứng kiến trên sàn diễn chỉ là một thứ Tây Nguyên xơ cứng mà thôi. Năm ngoái, Viện Âm nhạc VN trong chương trình truyền bá âm nhạc dân gian VN đã làm hẳn một VCD về "Nghệ sĩ dân gian dân tộc Jrai Tây Nguyên Rơ Chăm Tih" dài gần 60 phút. Dù "cátsê" cho hai ngày ngoại cảnh chỉ có 500 nghìn đồng nhưng Tih rất tự hào vì là người Jrai đầu tiên được "đi ra thế giới" theo cách đó.

Sống ở làng Jút, xã Ia Dêr, huyện Ia Grai, 29 tuổi nhưng Tih có tới 4 đứa con, đặt tên theo tên đàn; 29 năm trong thời đoạn mai một bản sắc Tây Nguyên nhưng Tih đã kịp có một thời niên thiếu tắm trong phong vị làng Jrai truyền thống. Mê nên từ nhỏ Tih lê la khắp vùng, tâm hồn Jrai thuần khiết thẩm thấu vào Tih. Tôi cho rằng, trong tất cả những nghệ nhân âm nhạc Jrai mọi người từng biết, Tih xứng đáng là tinh hoa của tinh hoa, nguyên thuỷ và nguyên bản.

"Ở làng nọ có Mtao (tù trưởng) giàu có. Trong làng còn có Ríc, chàng trai nghèo nhưng tài hoa, làm đàn và chơi đàn rất giỏi, lại có vợ rất đẹp. Mtao ngày nào cũng lân la ngồi cạnh xem Ríc "vót âm thanh" và chờ... Một hôm bị thanh nứa bật trúng mắt, Mtao lấy cớ bắt Ríc đền vợ. Thế là vì giỏi đàn mà Ríc mất vợ đẹp". Tih kể xong cười ha hả. Ý là vận vào mình. Nhưng vợ Tih chỉ tốt mà không thật đẹp. Siu May "bắt chồng" năm Tih 19 tuổi mà không cần nghe tiếng đàn nào; đơn giản vì Tih làm rẫy giỏi. Bây giờ cơ ngơi của Tih là nhà xây, máy xay xát, xe công nông, có tủ lạnh bán kem; có 1ha càphê, 1ha lúa nước, thuộc hàng khá giả trong làng. Nhưng Tih vẫn mê đàn hơn...

"Giám đốc" Rơ Chăm Tih
Tih là thường dân Jrai "ra khỏi làng" nhiều nhất. Năm 1991 nhập ngũ và nhanh chóng thành cây văn nghệ của Tỉnh đội; 1993 về làng, đến 1995 ngành văn hoá, du lịch "phát hiện" ra Tih, thế là triền miên hội diễn, hết toàn quốc đến toàn quân. Tih đã có 5 huy chương vàng, nhiều huy chương bạc và bằng khen thì vô số kể.

Khi "thế giới" trong mắt Tih rộng đến TP. Hồ Chí Minh (Hội diễn Gặp gỡ đất phương Nam - 2000), thì tư duy "làm ăn" đã hình thành: Tih thành người độc đáo nhất khi vừa chơi t'rưng, vừa chào mời những chiếc đàn nứa bé tẹo mà âm thanh thật chuẩn. Các diễn viên dân tộc khác, "ai đi qua cũng bụm miệng cười". "Doanh thu" lần ấy được non 400 nghìn đồng, bằng 7 cây đàn t'rưng.

Tih về làng thành người Jrai hiếm hoi biết kinh doanh; khởi nghiệp cùng bạn mở xưởng. Nói về quy mô "doanh nghiệp", Tih bảo mỗi ngày mình Tih có thể làm hoàn chỉnh 20 t'rưng, bình quân 25 nghìn đồng/chiếc, doanh số riêng lẻ này đã tới 500 nghìn đồng. Vả lại, nhiều người đặt hàng số lượng lớn, Tih cũng muốn "bung ra"; việc huy động vốn cũng dễ dàng, nhưng không dám ký hợp đồng vì thiếu người làm, và vì... "nhà vợ không cho", vẫn muốn Tih chí thú hơn với nương rẫy.

Lần "xuất ngoại" gần đây nhất của Tih là dự "Những ngày văn hoá Tây Nguyên" tại Hà Nội hồi đầu năm. "Được gặp Tổng Bí thư, được tặng huy hiệu Bác Hồ là em mừng nhứt rồi" - Tih khoe.
 

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 19:47

rated by 0 users

Nghệ sĩ ưu tú Đinh Linh

Nghệ sĩ Ưu tú Đinh Linh, tên thật là Đinh Hà Linh được sinh ra và lớn lên trong gia đình có truyền thống làm nghệ thuật. Cha anh là nghệ sĩ Đinh Thìn – một nghệ sĩ nổi tiếng với tiếng sáo điêu luyện, nhờ vậy ngay từ thuở nhỏ anh đã được làm quen với nhạc cụ sáo trúc.Với lòng đam mê nghệ thuật và hăng say luyện tập, anh đã không ngừng trau dồi nghề nghiệp để đạt được thành công ngày hôm nay và trở thành nghệ sĩ độc tấu sáo trúc nổi tiếng . Hiện tại anh là nghệ sĩ độc tấu sáo trúc của Nhà hát Bông Sen.

Anh đã từng lưu diễn khắp mọi nơi trong và ngoài nước. Với tài năng của mình, anh đã được ghi nhận bằng những giải thưởng cao quý như Giải nhì độc tấu sáo trúc tại Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc (1983); Huy chương vàng độc tấu sáo trúc tại Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc (1988); Giải nhì độc tấu sáo trúc Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc (1998); Huy chương vàng độc tấu sáo trúc tại Liên hoan ca múa nhạc toàn quốc (2005). Với những đóng góp to lớn của mình đối với nghệ thuật dân tộc nên năm 2007 anh vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú.

Reply

dương quá replied on 01-06-2009 20:33

rated by 0 users

ôi ! quê hương ..ngày 2 buổi đến trường!

yêu ..quê hương qua từng trang sách nhỏ!

lũy tre xanh..con đường làng đến lớp!

trên đường về...một vạc áo nào xa..!

ôi! ..quê hương ta nhớ làm sao!