CÓ BẠN NÀO BIẾT THỔI NGÂM THƠ TRONG DIỄN DÀN MÌNH KHÔNG?

Thời gian qua Người Viễn Xứ nhận được khá nhiều câu hỏi của bạn đọc, đặc biệt là bạn đọc người Việt ở hải ngoại, về những vấn đề liên quan đến biểu diễn thơ ca (ngâm thơ). Ngâm thơ là một thể loại biểu diễn chỉ có ở Việt Nam, mang đậm màu sắc văn hoá dân tộc Việt. Người Viễn Xứ xin trả lời một số câu hỏi tập trung nhất.

Nghệ sĩ Hoàng Oanh, một trong những giọng ngâm ngọt ngào ở Sài Gòn trước đây.

- Học đệm thơ, ngâm thơ ở đâu?

- Đó là câu hỏi chẳng có vẻ gì bí hiểm nhưng đến nay không ai có thể trả lời dứt khoát cho câu hỏi này!

Những  năm 1980, lúc danh cầm đàn  tranh Bửu Lộc sinh thời, cả TP Sài Gòn hầu như chỉ có mình ông là nghệ sĩ đệm thơ. Bây giờ, những năm gần đây, nghệ sĩ Thạch Cầm - một người học trò của "mệ" Bửu Lộc - kế tục cái ngôi vị "độc nhứt " đàn tranh cho bộ môn ngâm thơ Sài Gòn! Sáo trúc đệm thơ thì có  vẻ "phong phú" hơn chút ít với các nghệ sĩ Tô Kiều Ngân, Trần Thanh Trung, Bảo Cường… Theo chúng tôi biết, trong số các nghệ sĩ đàn, sáo này chỉ có Trần Thanh  Trung là thuộc Nhạc Viện TP với vị trí lãnh đạo Khoa Nhạc cụ dân tộc. Vậy mà Trung cũng cười trừ: "Chúng tôi chưa từng dạy cho sinh viên Nhạc viện đệm thơ và ngâm thơ !". Ngâm thơ xuất hiện ở nước ta sớm hơn hát bộ, cải lương, tân nhạc. Vậy thì... học đệm thơ, ngâm thơ ở đâu bây giờ? Trong các cuộc Hội thi ngâm thơ, không ít lần khán giả tiếc rẻ cho nhiều thí sinh có chất giọng rất tốt nhưng lại "lọt chọt" khi xử lý kỹ thuật các làn điệu. Nếu có những trường lớp nghiêm chỉnh, chắc chắn bộ môn truyền thống ngâm thơ sẽ có thêm nhiều viên ngọc sáng.

- Có một nhu cầu thực sự về chương trình audio thơ hay không?

- Xin khẳng định ngay là có! Không ít người Việt định cư ở nước ngoài hoài nhớ giai điệu quê hương, khi về nước tự  bỏ tiền ra tổ chức thu băng – dĩa CD ngâm thơ, phần lớn là thơ "tiền chiến". Cũng có một số nhà thơ tự tổ chức thu âm tác phẩm của mình (để kỷ niệm và tặng bạn bè là chính). Nhiều chùa, nhà thờ thu băng kinh kệ, thơ tôn giáo... Người trong nước thèm khát nghe thơ chẳng khác gì người Việt hải ngoại, bởi lẽ đã 20 năm qua, hầu như chưa có một chương trình audio thơ nào được phát hành chính quy, biên tập nghiêm chỉnh, thu thanh công phu... Gần đây có xuất hiện trên thị trường một vài chương trình audio (băng cassette và CD) nhưng các chương trình đọc truyện và ngâm thơ này có vẻ được biên tập, thực hiện hơi vội vàng, âu cũng là điều chưa hay.

Tác phẩm - tác giả không thiếu, diễn viên - nhạc công sẵn có, người yêu thơ trong nước và hải ngoại đang chờ đợi, vậy thì... công việc cuối cùng là của các nhà sản xuất chương trình vậy!

- Tổ chức đội ngũ cho các nghệ sĩ biểu diễn thơ thì sao?

- Họ là nghệ sĩ biểu diễn, giọng đọc giọng ngâm của họ gắn liền với đàn, sáo nhưng họ không phải là ca sĩ nên Hội Âm nhạc từ chối họ. Họ là người đứng trên sân khấu nhưng càng không phải là diễn viên kịch, tuồng, cải lương nên Hội Sân khấu không thể dung nạp. Họ là nghệ sĩ chỉ tồn tại bằng thơ ca nhưng lại không phải là nhà thơ để mong được Hội Nhà văn kết nạp... Chẳng lẽ trong nền VHNT của chúng ta chẳng nơi nào có một chỗ "chiếu trống" để mời họ ngồi cùng bàn cùng mâm cho vui? Nếu như Hội Âm nhạc có thể quy tụ cả nhạc sĩ lẫn ca sĩ, Hội Sân khấu quy tụ cả tác giả lẫn diễn viên thì tại sao các nghệ sĩ biểu diễn thơ lại không được xem như một thành viên trong Hội Nhà văn nhỉ? Nên chăng Hội Nhà văn tổ chức một Câu lạc bộ Thơ (hình như nhiều năm về trước Hội Nhà văn TPHCM đã từng làm, nhưng CLB ấy không tồn tại nổi), quy tụ về các giọng ngâm, đọc thơ chuyên nghiệp hoặc đã được quần chúng công nhận, xây dựng CLB thành nơi giới thiệu tác phẩm của các hội viên sáng tác, tổ chức những chương trình kỷ niệm các nhà thơ quá cố... trên tư cách một "sân khấu thơ" chuyên nghiệp. Có lẽ kinh phí không tốn kém nhiều mà hiệu quả văn học không thể không nhìn thấy!

Một bìa CD thơ tình do hai nghệ sĩ Hồng Vân - Bảo Cường thực hiện

- Thơ mới sáng tác hiện giờ có diễn ngâm được  không?

- Nói đến ngâm thơ, nhiều người liền nghĩ ngay đến thơ "tiền chiến", còn thơ sáng tác bây giờ thì chỉ có... tác giả tự đọc nỗi mà thôi! Lẽ dĩ nhiên, tác giả tự đọc thơ mình vẫn có cái hay riêng, vì mình viết mình hiểu mình đọc. Nhưng đâu phải nhà thơ nào cũng có chất giọng chinh phục khán giả, đặc biệt là các nhà thơ miền Nam thì... Ngoài sách báo, các tác phẩm thơ còn được chuyển tải đến người yêu thơ bằng "nghe nhìn", tức là diễn ngâm diễn đọc. Thơ bây giờ, trừ những bài quá "trừu tượng", "hủ nút" còn phần lớn đều có thể diễn ngâm diễn đọc được cả. Không nên có quan niệm cho rằng: thơ dở mà ngâm thì cũng thấy hay! Khi bài thơ được thể hiện thì nghệ sĩ biểu diễn phải có trách nhiệm với tác phẩm mình trình bày. Nếu thơ ta dở, nghe ngâm lại thấy hay hơn thì nên có lời khen, cám ơn nghệ sĩ ngâm thơ đã góp phần nâng tác phẩm của ta lên. Nhưng không vì được ngâm mà bài thơ dở lại thành hay, giống như thơ chưa hay mà in thành sách thật đẹp, bìa mạ vàng thì vẫn "hoàn mèo" mà thôi!

Được biết Người Viễn Xứ đang có kế hoạch đổi mới giao diện và mở thêm nhiều tiết mục mới trên website, trong đó đặc biệt có mục “Tiếng Thơ” sẽ đưa lên mạng những bài thơ hay, nổi tiếng được các nghệ sĩ ngâm thơ tên tuổi trong và ngoài nuớc trình bày. Hi vọng tiết mục đầy ắp vần điệu này sẽ giúp những Việt người xa xứ vơi đi phần nào nỗi nhớ quê nhà.